ผ้าซิ่นไหมมัดหมี่ผู้ไท
กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย
ซิ่นไหมมัดหมี่ผู้ไท ถือเป็นหนึ่งในเอกลักษณ์เครื่องแต่งกายของชาวผู้ไท ทอด้วยเทคนิคการมัดหมี่ที่ตัวซิ่น มีลักษณะโครงสร้างลายมัดหมี่แบบหมี่คั่นลายขอก่าย ที่มีลักษณะเป็นขอคู่ มีสีสันโดดเด่น สวยงาม ประกอบการใช้เทคนิคขิดที่หัวซิ่นกับตีนซิ่น
ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ผู้ไท
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
97x 111 ซม.
แหล่งที่มา :
ชุมชนหัตถกรรมทอผ้าแพรวาบ้านโพน
วัสดุ :
ไหม/ฝ้าย
อายุ/ปีที่ผลิต :
2562
รายละเอียดชิ้นงาน
เทคนิคที่ใช้ : การสร้างสรรค์ลวดลายด้วยเทคนิคมัดหมี่ และเทคนิคขิด
- การทอผ้ามัดหมี่ เป็นศิลปะการทอชนิดหนึ่งที่มีการสืบทอดและนิยมใช้ในการสร้างสรรค์ลวดลายบนผืนผ้ามาอย่างยาวนาน คำว่า “หมี่” ใช้เรียกแทนเส้นด้าย เส้นฝ้าย เส้นไหม เส้นใยจากพืช รวมถึงเส้นใยสังเคราะห์ ที่ใช้ในการทอผ้า ซึ่งผู้ทอจะนำไปผูกหรือมัดด้วยเชือกอย่างเชือกกล้วย หรือเชือกฟาง เพื่อสร้างสรรค์เป็นลวดลายหลากรูปแบบ ก่อนนำไปย้อมสีตามจังหวะลวดลายที่ออกแบบและกำหนดสีไว้ตามจินตนาการ รอยซึมของสีที่สิ่งไปตามบริเวณของลวดลายที่ถูกมัดตามจังหวะช่วงลาย จึงถูกเรียกว่าลายมัดหมี่
- การขิด คือ วิธีเก็บลายขิดบนผ้าผืนเรียบ ใช้ไม้เก็บขิด คัดเก็บขิดยกลาย โดยต้องนับจำนวนเส้นไหม แล้วใช้ไม้ลายขิดสายเป็นลายเก็บไว้ ในการทอเก็บลายจะแบ่งเป็นช่วง แต่ละช่วงเก็บลายไม่เหมือนกัน ส่วนที่อยู่ตรงปลายต่อกับผ้าเรียบ เป็นการเก็บขิดดอกเล็ก ส่วนต่อไปเป็นการเก็บขิดดอกใหญ่ เรียกว่า “ดอกลายผ้า” ใช้ไม้ในการเก็บลายต่างกัน
กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :
- การเตรียมเส้นไหม : การเตรียมเส้นไหม เส้นไหมที่จะนำมาทอผ้าแพรวานั้น จะต้องนำเส้นมาคัดเส้นไหมที่มีขนาดเส้นสม่ำเสมอเรียบสวยเพราะเวลาทอจะไม่กระตุก ตกแต่งปอยไหมให้เรียบร้อย คือ เส้นไหมจัดเรียงแบบสานกันเป็นตาข่ายจากนั้นนำเส้นไหมไปฟอกด่าง ทำความสะอาดให้ไหมมีความนิ่ม
- การลอกกาวเส้นไหมทั้งเส้นพุ่งเส้นยืน : นำเส้นไหมที่ได้เตรียมไว้แล้วมาทำการต้มลอกกาว ให้ทำการกลับเส้นไหมในหม้อต้มอย่างสม่ำเสมอ เมื่อลอกกาวเสร็จเรียบร้อย นำไปล้างน้ำ แล้วบีบน้ำออกจากเส้นไหม นำเส้นไหมไปตากผึ่งแห้งที่ราวตาก ทั้งนี้ให้ทำการกระตุกเส้นไหมเพื่อให้มีการเรียงเส้นไหมในแต่ละไจ นำไปย้อมสี เพื่อนำไปทอผ้าต่อไป
- การมัดหมี่ : นำไหมใส่โฮงเรียบร้อยแล้ว ช่างทอจะนำเชือกกล้วยหรือเชือกฟางมาตัดให้พอดีสำหรับการมัดเส้นหมี่แต่ละเปลาะ เพื่อไม่ให้สีซึมผ่านเข้าไปในบริเวณที่ “มัด” หรือ “โอบ” เส้นหมี่ไว้ เกิดเป็นโครงสร้างของลวดลายของผ้ามัดหมี่
- การย้อมสีเส้นไหม : ต้มน้ำให้เดือด นำสีที่ต้องการย้อมมาใส่ โดยใช้สีประมาณ 21กรัมต่อไหม 5 ปอย โดยไหม 1 ปอยมีน้ำหนักประมาณ 300 กรัม ใส่น้ำพอท่วมเส้นไหม ต้มประมาณ30 นาที จากนั้นนำมาล้างน้ำ แล้วบีบน้ำออกจากเส้นไหม นำเส้นไหมไปตากโดยใช้ราวตากเพื่อผึ่งให้เส้นไหมแห้ง ระหว่างการผึ่งเส้นไหมต้องกระตุกเส้นไหมเพื่อให้มีการเรียงเส้นไหมในแต่ละปอยอย่างเรียบร้อย
- การกรอเส้นพุ่งเข้าหลอด : การกรอเส้นพุ่งเข้าหลอด นำเส้นไหมที่ย้อมสีต่าง ๆ แล้วมาเข้ากง แล้วทำการกรอเส้นไหมเข้าหลอด เพื่อเตรียมเป็นเส้นพุ่งเพื่อใช้ในการเกาะลาย และใส่กระสวยในการทอขัด
- การทอผ้าซิ่นไหมมัดหมี่ผู้ไท : ผ้าซิ่นไหมมัดหมี่ของสตรีชาวผู้ไทมีเอกลัษณ์สำคัญคือการทอด้วยเส้นไหมสีพื้นสีดำหรือสีน้ำเงินครามเข้ม ตัวซิ่นทอขัดโดยใช้เส้นไหมที่มัดหมี่ลวดลายไว้เรียบร้อยแล้ว ส่วนหัวซิ่นเป็นผ้าขิดไหมสีแดงครั่งสลับริ้วลายสีขาว สีเหลือง และสีดำ ส่วนตีนซิ่นเป็นแถบผ้าขิดขนาดเล็กพื้นสีดำสลับเส้นไหมหรือเส้นฝ้ายสีแดงครั่ง สีเหลือง และสีขาว ซึ่งการทอโครงสร้างผ้าซิ่นทั้ง 3 ส่วน จะเป็นการทอแยกส่วน แล้วนำมาเย็บต่อกันเพื่อประกอบเป็นซิ่นไหมมัดหมี่ผู้ไท
ข้อมูลแหล่งที่มา
