ผ้าแพรวา
กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย
ผ้าไหมแพรวา สีดั้งเดิม เป็นผ้ารุ่นแรกในการฟื้นฟูของชาวบ้านโพน อ.คำม่วง จ.กาฬสินธุ์ ในภาพจะเห็นด้านหลังของผ้าเปรียบเทียบกับด้านหน้า แสดงถึงความละเอียดในการเก็บงานเกาะเกี่ยวเส้นไหมสีที่เป็นระเบียบ ไม่รุ่งริ่ง อันเป็นความโดดเด่นประการหนึ่งของผ้าไหมแพรวาของบ้านโพน
ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
80 x 250 ซม.
แหล่งที่มา :
ชุมชนหัตถกรรมทอผ้าแพรวาบ้านโพน
วัสดุ :
ไหม
อายุ/ปีที่ผลิต :
2550
รายละเอียดชิ้นงาน
เทคนิคที่ใช้ : การจก และการเก็บขิด
ขั้นตอนการทอผ้าแพรวา
- การเตรียมเส้นไหม เส้นไหมที่จะนำมาทอผ้าแพรวานั้นจะต้องเรียบสวย เวลาทอจะได้ไม่กระตุก เมื่อได้เส้นไหมแล้วนำฟอกด่าง ทำความสะอาดไหมให้นิ่ม
- การฟอกและย้อมสี โดยการต้มนำให้เดือด นำสีที่ต้องการย้อมมาใส่ โดยใช้สี 21 กรัม ต่อไหม 5 ปอย ไหม 1 ปอยมีน้ำหนัก 300 กรัม ใส่น้ำพอท่วมเส้นไหม ต้มประมาณ 30 นาที จากนั้นนำมาล้างน้ำแล้วนำไปตากให้แห้ง
- การกวักไหมเข้าอัก นำไหมที่ย้อมสีเสร็จแล้วมาใส่กง เพื่อกรอใส่ในอักหรือกวัก
- การค้นเครือหูก การเตรียมเส้นยืน นำไหมมาคัน โดยมีหลักการนับคือ
2 รอบ = 4 เส้น
4 เส้น = 1 ความ
10 ความ = 1 หลบ (1 หลบ = 40 เส้น)
8 หลบ ทอ สไบ 1 ผืน
34-35 หลบ ทอผ้าซิ่นได้ 1 ผืน
**หลบ คือ หน้ากว้าง (การนับหลบ ต้องนั่งฝั่งเดียว คือได้ 4 เล่ม ถ้านับ 2 ฝั่งจะได้ 8 เส้น) หน่วยความยาวใช้เป็นเมตร หากต้องการเพิ่มความยาวต้องเริ่มค้นเครือหูกใหม่อีกครั้ง แล้วนับจำนวนหลบเท่าเดิม จากนั้นนำไหมที่ค้นใหม่มาผูกเข้ากับไหมเดิมความยาวของผ้าก็จะเพิ่มขึ้น - การผูกเข้าฟืม คือการนำเส้นยืนเข้าฝืมโดยนำเส้นไหมที่เตรียมไว้มาต่อกับไหมที่อยู่ที่ซี่ฟืมทีละเส้นจนหมดเส้นยืน
- การเตรียมไหมเส้นพุ่ง หรือการกรอไหมมาเก็บในหลอดโดยใช้ใน แล้วจึงนำหลอดไปใส่กระสวยเพื่อใช้เป็นไหมตัวพุ่ง
- ขั้นตอนการทอเกาะ หรือ เก็บขิด คือ เทคนิคการทำลวดลายบนผ้าโดยการใช้นิ้วก้อย ขิดไหมให้เป็นไปตามลายที่ต้องการเกาะไปจนสุด แล้วเหยียบตะกอฟืมสอดกระสวย จากนั้นจึงกระตุกผ้าให้แน่น ไม้หนึ่งเกาะ 2 เที่ยว เพื่อให้ลายนูนเด่น
การทอผ้าแพรวานั้น ลายที่สวยจะอยู่ด้านล่างกี่ ไม่เหมือนผ้ามัดหมี่หรือผ้าอื่น ๆ ลายที่สวยจะอยู่ด้านบนกี่ เมื่อเกาะครบ 2 เที่ยว แล้วจึงนำไม้เผ่า (ไม้ยก) มาสอดจนสุดหน้าฟืม
ข้อมูลแหล่งที่มา
