ขันแอว หรือพาน

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องโลหะ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ช่างสลักดุน สกุลช่างเชียงใหม่
วัสดุ :
โลหะเงิน
อายุ/ปีที่ผลิต :
2500
องค์ความรู้ :
รายละเอียดชิ้นงาน

ช่างสลักดุน สกุลช่างล้านนา ในแถบภาคเหนือ เช่น จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดลำปาง จังหวัดแพร่ และจังหวัดน่าน นิยมสร้างขันแอวหรือพานใช้เป็นภาชนะใส่ดอกไม้ ธูปเทียนในพุทธศาสนา หรือใช้ใส่สิ่งของสำคัญ โดยลักษณะเอกลักษณ์ของขันแอว หรือพาน จะมีส่วนฐานล่างสุดที่เป็นทรงบัวคว่ำ มีความสูงเช่นเดียวกับฐานล่างสุดของขันแอว หรือพานที่พบในประเทศลาว หากแต่ส่วนตอนกลางของขันแอว หรือพาน จะเตี้ยกว่าของลาว ลักษณะเช่นนี้จะรู้กันในภาษาของช่างที่ทำขันแอวว่าเป็นขันแอวทรงตัวเมีย เนื่องจากส่วน “แอว” หรือ “เอว” ของพานจะค่อนข้างสั้น ตัวพานที่อยู่บนสุดจะค่อนข้างเตี้ย และมีเส้นผ่าศูนย์กลางกว้างกว่าขันแอวของลาว ลวดลายที่สลักตกแต่งบนพาน หรือขันแอวโดยทั่วไป จะสลักดุนเป็นลวดลายกลีบบัวตลอดทั้งตัวพาน และส่วนฐานล่างสุด คล้ายลายกลีบบัวของภาคกลาง และภายในกลีบบัวจะสลักดุนเป็นไส้ลายบรรจุไว้ภายในกลีบบัวโดยรอบของตัวพาน แต่หากลวดลายเป็นกลีบบัวซ้อนชั้นกันสองชั้น ลายกลีบบัวชั้นนอกจะนิยมสลักดุนด้วยลวดลายก้านขด ลายลูกประคำ หรือลายจุดไข่ปลา ส่วนลายกลีบบัวชั้นในจะสลักดุนให้นูนสูงขึ้นกว่าลายกลีบบัวชั้นนอกและไม่นิยมสลักดุนลวดลายใด ๆ บนกลีบบัวชั้นใน หากแต่จะนิยมปล่อยให้กลีบบัวชั้นในมีลักษณะเป็นสันนูนตรงกลางกลีบดอกและเรียบเกลี้ยงจนตลอดทั้งกลีบ

ข้อมูลแหล่งที่มา