เทคนิคที่ใช้ : การขึ้นรูปแหวนและกะเปาะแบบโบราณ

กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

1. การหลอมทอง : นำทองคำบริสุทธิ์มาหลอมในเบ้าหลอม แล้วใช้ไฟเป่าให้ความร้อนจนทองคำหลอมละลายเป็นของเหลว จึงเททองลงในแบบพิมพ์ซึ่งเป็นรางเหล็กขนาดเท่าดินสอดำ เนื่องจากทองคำมีความยืดหยุ่นสูงและง่ายต่อการขึ้นรูป โดยเครื่องมือที่ใช้ยังคงเป็นเครื่องมือที่ใช้มาตั้งแต่อดีต เช่น โต๊ะทำทอง ทั่ง ค้อน กรรไกร ไม้พัน เป่าแล่น เป็นต้น
2. การขึ้นรูปทอง : จากนั้นจึงนำทองที่หลอมแล้ว แกะออกจากพิมพ์แท่งทอง ขึ้นรูปด้วยการตีทองหรือแผ่ทอง การตีทองจะใช้ทั่งที่มีขนาดใหญ่ที่สุด มีหน้าตัดเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า และใช้ค้อนเหล็กที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในการตีทอง การตีทองหากใช้กำลังในการตีทองไม่สม่ำเสมอและออกแรงไม่สม่ำเสมอ จะทำให้ผิวของทองไม่เรียบเสมอกัน ภาษาของช่างทองเรียกว่า “บ้าเหลี่ยม” ส่วนการใช้ค้อนนั้นอาจใช้หน้าค้อนทั้งสองหน้าในการตีทองก็ได้
3. การประกอบทองรูปพรรณ : เป็นขั้นตอนซึ่งช่างทองจะนำส่วนต่างๆ ซึ่งผ่านกรรมวิธีในขั้นต้นซึ่งอาจจะเป็นทองที่หลอมเตรียมทำแหวน ทองแผ่น ลวดทองคำขนาดต่าง ๆ ไข่ปลาขนาดต่าง ๆ นำมาประกอบตามกรรมวิธีของทองรูปพรรณแต่ละแบบ โดยวิธีการทำดังนี้ การสาน/การดัดเคาะโลหะขึ้นรูป/การแกะและการดุน /การฉลุ /การติดผลึก /การฝังผลึก /การเกาะ
4. การตกแต่งทองรูปพรรณ : ทองรูปพรรณฝีมือช่างเมืองเพชรมีลักษณะเด่นก็คือ การตกแต่งรายละเอียดของทองรูปพรรณด้วยวิธีการต่างๆ เช่น การประดับด้วยไข่ปลา การตะไบ
5. การต้มและย้อมทอง : เป็นการทำความสะอาดทองรูปพรรณให้ปราศจากน้ำประสานทองซึ่งจะติดอยู่ตามขอบ ซอกต่าง ๆ ส่วนในการย้อมทอง เป็นการทำทองให้มีสีสวย มีความสุกปลั่งยิ่งขึ้นมาก

เครื่องทองเมืองเพชรบุรี มีหลักฐานปรากฏมาตั้งแต่ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 5 โดยช่างทองในสมัยนั้นจะมีพื้นฐานเป็นช่างเขียน หรือเป็นช่างทำทองเหลืองมาก่อน ในสมัยก่อนนั้นช่างทองเมืองเพชรส่วนใหญ่จะถ่ายทอดความรู้และทักษะการทำทองให้กับบุคคลในครอบครัวเท่านั้น เนื่องจากเครื่องประดับทองคำเป็นงานที่มีมูลค่าสูงและต้องใช้เวลาในการฝึกฝน ใช้ความอดทน ความละเอียด และความประณีตอย่างมาก ช่างทำทองนั้นจะต้องมีสายตาที่ดี และมีสมาธิในการทำค่อนข้างมาก ด้วยความประณีตชั้นสูงนี้เองทำให้เครื่องทองเมืองเพชรกลายเป็นที่ยอมรับในวงกว้าง และเป็นที่นิยมมาจนถึงปัจจุบัน

แหล่งอ้างอิงข้อมูล :

1. สัมภาษณ์นางสาวสิริลักษณ์ ศรีทองคำ, ครูช่างศิลปหัตถกรรมปี 2564 (เก็บข้อมูลเมี่อวันที่ 12 ธันวาคม 2564)
2. เงินทุนจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเฉลิมฉลองสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ,ศิลปหัตถกรรมของช่างทองเมืองเพชร,บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้งกรุ้พ จำกัด : 2535