เทคนิคที่ใช้ : การวาดเส้นวาดลายบนเซรามิกเคลือบ
กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

1. ออกแบบชิ้นงาน
   กำหนดชิ้นงานที่ต้องการวาดลวยลาย เช่น โถ ถ้วย จาน แล้วจึงออกแบบภาพหรือร่างลวดลายที่เหมาะสม หรือกำหนดภาพหรือลวดลายที่ต้องการก่อนแล้วจึงหารูปทรงเซรามิกที่เหมาะสม เช่น เซรามิคทรงสี่หลี่ยม หกเหลี่ยม หรือ วงกลม เป็นต้น โดยผู้สร้างสรรค์มีแนวทางการออกแบบที่เป็นเอกลักษณ์ ภาพและลวดลายล้วนเป็นศิลปะเชิงพลังด้านบวก เสริมศรัทธา มีความเป็นมงคล ให้ความรู้สึกดีงามแก่ผู้รับ ซึ่งชิ้นงานทำจะนำมาวาดเขียนลายนั้นจะเป็นภาชนะหรือแผ่นเซรามิกเผาเคลือบที่สั่งทำขึ้นเป็นพิเศษ สำหรับชิ้นงานนี้เป็นการวาดเส้นเขียนลายลงบนแผ่นเซรามิกรูปทรงแปดหลี่ยม
2. เขียนลาย
   ผู้สร้างสรรค์จะร่างลายด้วยดินสอลงบนชิ้นงานเซรามิกเผาเคลือบ เช่นเดียวกับจิตรกรร่างภาพวาด
3. วาดเส้น
   ใช้พู่กันหรือเข็มเขียนสีลงสีวาดเส้นด้วยสีบนเคลือบ ด้วยเทคนิคที่ผู้สร้างสรรค์พัฒนาขึ้นให้เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว คือการใช้น้ำมัน  Medium oil ผสมกับผงสีบนเคลือบในอัตราส่วนที่เหมาะสม ซึ่งเทคนิคนี้จะช่วยลดข้อจำกัดของการใช้น้ำทองในการลงเส้นบนเคลือบ เนื่องจากน้ำทองมีราคาแพงขึ้น อีกทั้งการลงลายน้ำทองนั้นหลังจากลงเสร็จจะต้องลงสีชิ้นงานจนจบไม่สามารถพัก หรือทิ้งชิ้นงานแล้วกลับมาลงใหม่ได้ หรือหากผู้ลงสีน้ำทองขาดความชำนาญ ลงสีเลื่อมกับสีอื่นๆ เมื่อนำเข้าเตาเผาแล้วสีที่ได้จะหมองไม่ออกสีทองเปล่งปลั่ง
4. เผารอบที่ 1
   นำชิ้นงานที่วาดเส้นสีแล้วเข้าเตาเผา เผารอบที่ 1 ที่อุณหภูมิ 750 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 3 ชั่วโมง ทิ้งไว้ให้เย็นเองในเตา โดยไม่นำออกจากเตาทันทีอย่างน้อย 24 ชั่วโมง เนื่องจากอุณหภูมิในเตาและนอกเตาที่แตกต่างกันสามารถทำให้ชิ้นงานเกิดรอยร้าวได้ ซึ่งการเผาในรอบนี้เพื่อรักษาลวดลายเส้นของสีบนเคลือบให้ไม่หลุดร่อน เส้นลายสีจะสดใส คมชัด มันวาวและคงทน แม้ว่าจะทิ้งไว้นานก็สามารถกลับมาลงสีชิ้นงานอีกครั้งเมื่อใดก็ได้
5. ลงสีเติมลวดลาย
   นำชิ้นงานที่ผ่านการเผาในรอบที่ 1 แล้วมาลงสีและลวดลาย โดยใช้เทคนิคเดียวกันคือการใช้ผงสีบนเคลือบเติมด้วยน้ำมัน Medium oil ในปริมาณพอเหมาะ คนผสมด้วยเกรียงผสมบนแผ่นเซรามิกทีละสี คล้ายกับวิธีการผสมสีน้ำมันวาดภาพ ซึี่งเป็นขั้นตอนสำคัญที่ผู้สร้างสรรค์ต้องใช้ทักษะฝีมือด้านศิลปะแต่งเติมสีสันเพิ่มรายละเอียดให้กับภาพเช่นเดียวกับงานจิตรกรรม จนกกระทั่งลวดลายบนชิ้นงานสวยงามสมบูรณ์แบบ
6. เผารอบที่ 2
   นำชิ้นงานที่ลงสีวาดลวดลายสมบูรณ์แล้วเข้าเตาเผา เผารอบที่ 2 ที่อุณหภูมิ 800-830 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 4 ชั่วโมง ทิ้งไว้ให้เย็นลงภายในเตาอย่างน้อย 24 ชั่วโมง เนื่องจากอุณหภูมิในเตาและนอกเตาที่แตกต่างกันสามารถทำให้ชิ้นงานเกิดรอยร้าวได้ จากนั้นจึงได้ผลงานเซรามิควาดเส้นที่สวยงาม เช่นเดียวกับผลงานจิตกรรมชิ้นเอก
   ในกรณีที่เป็นชิ้นงานมีลักษะเป็นแผ่นขนาดใหญ่ ผู้สร้างสรรค์จะนำแผ่นเซรามิกมาวางต่อกันให้ได้ขนาดตามต้องการ แล้ววาดภาพเขียนลายลงบนแผ่นเซรามิกอย่างต่อเนื่องเป็นภาพเดียวกัน เมื่อนำเผาในแต่ละรอบ จะแยกเผาชิ้นเซรามิกโดยควบคุมอุณภูมิและเวลาการเผาให้เท่ากัน แล้วจึงนำมาและยึดติดด้วยกาวตะปูบนแผ่นไม้อัดขนาดเท่าชิ้นงาน ผลงานที่ได้ก็จะมีลวดลายต่อเนื่องสีสดสวยงามเหมือนกันทั้งชิ้นงาน

ผลงานเบญจรงค์ส่วนใหญ่ของนายวิรัช เป็นผลงานที่บ่งบอกถึงการปรับเปลี่ยนวิธีการสร้างสรรค์งานเบญรงค์ในรูปแบบที่แตกต่าง ด้วยแนวคิด “การสร้างงานจิตรกรรมเบญจรงค์บนเครื่องดินเผา” เพื่อเพิ่มคุณค่าและมูลค่าของผลงาน และที่สำคัญคือ ให้ผู้คนเล็งเห็นในคุณค่า และช่วยกันส่งเสริมผลงานหัตถศิลป์ไทยให้คงอยู่ต่อไป ด้วยแนวคิดนี้จึงเกิดเป็นผลงานที่มีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่นำเอาความเป็นจิตรกรรวมกับความคิดสร้างสรรค์สร้างเรื่องราวของภาพให้เป็นศิลปะเชิงพลังด้านบวก อิงเรื่องราวมงคลจากศาสตร์จีนโบราณ ให้ความรู้สึกดีงามแก่ผู้รับ ผสมผสานความเป็นไทย เสริมลวดลายโดดเด่นของศิลปะ ภูมิปัญญาและวิถีชีวิตท้องถิ่นไทยอีสาน สะท้อนความเป็นศิลปินนักรักษาศิลปและวัฒนธรรมของไทย

นอกจากนี้นายวิรัชยังดึงเอาทักษะงานจิตรกรรม สร้างเอกลักษณ์ให้ผลงานเด่นชัดมากขึ้น ด้วยการวาดเส้นเขียนสีในโทนสีน้ำเงินขาว (Blue and white) มีที่มาจากสีลายครามมาผสมผสานให้เกิดเป็นโทนสีที่มีความคลาสสิกมากยิ่งขึ้น บวกกับความหมายตามศาสตร์ความเชื่อว่า สีน้ำเงิน แทนค่าความเป็นน้ำ สื่อความหมายถึงความสงบ และในศาสตร์ศิลปะ สีน้ำเงิน คือโทนสีเย็น ให้ความรู้สึกสบายตา มองดูชิ้นงานได้ด้วยความสุขสบายใจ ซึ่งสีทุกทีวาดเส้นเขียนลายลงในชิ้นงาน จะใช้เทคนิคการผสมสีสูตรเฉพาะของนายวิรัช คือการใช้ผงสีบนเคลือบเติมด้วยน้ำมัน Medium oil ในปริมาณพอเหมาะ คนผสมด้วยเกรียงผสมบนแผ่นเซรามิกทีละสี คล้ายกับวิธีการเขียนภาพสีน้ำมันของจิตรกร แตกต่างจากการทำงานเบญจรงค์ทั่วไปที่สีใช้ผสมกับน้ำ เทคนิคนี้เมื่อนำชิ้นงานไปเผาแล้ว สีที่วาดไว้จะสดใน ชัดเจน มีมิติแสงเงา อีกทั้งจะทำให้ลวดลายมีความคงทน ผู้รับสามารถชื่นชมกับชิ้นงานได้อีกยาวนาน

แหล่งอ้างอิงข้อมูล :

• วิรัช ทะไกรเนตร. สัมภาษณ์โดย บริษัท วี วิว โก จำกัด. 22 มีนาคม 2566.
• สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย (องค์การมหาชน). 2565. ทายาทช่างศิลปหัตถกรรม ครูช่างศิลปหัตถกรรม ครูศิลป์ของแผ่นดิน ประจําปี 2556. กรุงเทพมหานคร.

ผู้เรียบเรียงข้อมูล :

• บริษัท วี วิว โก จำกัด
• ฝ่ายส่งเสริมและเผยแพร่องค์ความรู้ สำนักส่งเสริมคุณค่าหัตถศิลป์ สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย (องค์การมหาชน)

วันที่บันทึกข้อมูลล่าสุด : 22 มีนาคม 2566