โถมงคลเต้าปูนใหญ่

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

โถมงคลเต้าปูนใหญ่ เป็นงานเบญจรงค์ภาชนะโถเต้าปูนขนาดใหญ่ ที่มีลวดลายหัตถศิลป์ไทยผสมผสานศาสตร์แห่งศรัทธา ผู้รับนิยมนำไปตั้งตกแต่งภายในบ้านหรือที่ทำงานตามหลักความเชื่อในความหมายของภาพมงคลที่ผู้สร้างสรรค์วาดขึ้น  ให้ความรู้สึกดีงามเสริมพลังด้านบวกแก่ผู้ที่เป็นเจ้าของชิ้นงาน โถมงคลเต้าปูนใหญ่ ภาพหลักประกอบไปด้วยลายมงคล 3 ด้าน ที่ใช้การวาดเส้นเขียนสีในโทนสีน้ำเงินขาว (Blue and white) อันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ได้แก่

  • ด้านที่ 1 ปลาคาร์ฟเรียกทรัพย์  ปลาคาร์ฟเป็นปลาที่ชอบว่าทวนกระแสน้ำ ความเชื่อของชาวจีนเชื่อว่าปลาคาร์ฟที่ว่ายทวนน้ำจนถึงฝั่งนั้นจะกลายเป็นมังกร ปลาคาร์ฟจึงหมายถึงความสำเร็จ ด้วยความหมายมงคลนี้ จึงเชื่อว่า “ปลาคาร์ฟ” จะช่วยเสริมความก้าวหน้า การค้ารุ่งเรือง ร่ำรวย ไร้อุปสรรค ส่วนเลข 8 ตามความเชื่อของศาสตร์จีนคือเลขมงคล เป็นเครื่องหมายอนันต์ แปลว่า ไม่มีที่สิ้นสุด ดังนั้นภาพปลาคาร์ฟ 8 ตัว จึงให้ความหมายถึง ความสำเร็จ รุ่งเรือง ไม่มีที่สิ้นสุด
  • ด้านที่ 2 ภาพนกยูง ตามความเชื่อ นกยูง เป็นสัญลักษณ์ของความพร้อมพรั่ง งดงาม ความเจริญด้านการเงิน ความสุข ความโชคดี
  • ด้านที่ 3 ภาพนกกระเรียนคู่ กับพระอาทิตย์ นกกระเรียนคู่ เป็นสัญลักษณ์ แสดงความผูกพัน เพราะนกกระเรียนจะอยู่เป็นคู่ด้วยกันตลอดชีวิตและมีอายุยืน จึงมีความหมายแสดงถึงการมีอายุยืนยาว ส่วนรูปพระอาทิตย์ เป็นสัญลักษณ์แห่งความสว่าง จึงเชื่อว่าช่วยให้บ้านที่มีเด็กเล็กเป็นเด็กเฉลียวฉลาด ถ้ามีผู้สูงอายุก็จะปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ
    ตัวโถเต้าปูน เติมเต็มลวดลายด้วยจิตกรรมลายไทย วาดลายดอกบัวก้านขดคั่นระหว่างภาพมงคลทั้งสามภาพ วาดขอบปากโถ คอโถ และฐานโถ ด้วยลายขิด ซึ่งเป็นลายผ้าทอของภาคอีสาน  คั่นระหว่างลายผ้าขิดด้วยลายลูกคั่น ฝาโถเต้าปูนเป็นจุกทรงบัวตูมวาดลายดอกบัวก้านขด ขอบฝาวาดล้อมด้วยลายขิด ลงสีพื้นลายเป็นสีดำ และใส่สีม่วงและสีเหลืองระบายไล่เฉดบนลวดลายประกอบ ช่วยเพิ่มความสดใสให้ชื้นงานโด่นมากขึ้น
    เต้าปูน ในสมัยโบราณจะมีขนาดเล็ก เป็นภาชนะสำหรับใส่ปูน ใส่หมาก ใส่พลู เครื่องประกอบการกินหมาก ปัจจุบันเต้าปูนในงานเบญจรงค์มีหลายขนาด นำมาใช้เป็นของประดับตกแต่งในสถานที่ต่าง ๆ
ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องดิน
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
กว้าง 40 เซนติเมตร สูง 50 เซนติเมตร
แหล่งที่มา :
บ้านเบญจรงค์แกลลอรี่, ฮูปแต้มดินเผา อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม 44150
วัสดุ :
โถเต้าปูนเผาเคลือบ,.สีบนเคลือบ,น้ำมัน Medium oil
อายุ/ปีที่ผลิต :
2565
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ : การวาดเส้นวาดลายบนเซรามิกเคลือบ
กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

  1. ออกแบบชิ้นงาน
    กำหนดชิ้นงานที่ต้องการวาดลวยลาย เช่น โถ ถ้วย จาน แล้วจึงออกแบบภาพหรือร่างลวดลายที่เหมาะสม หรือกำหนดภาพหรือลวดลายที่ต้องการก่อนแล้วจึงหารูปทรงเซรามิกที่เหมาะสม เช่น เซรามิคทรงสี่หลี่ยม หกเหลี่ยม หรือ วงกลม เป็นต้น โดยผู้สร้างสรรค์มีแนวทางการออกแบบที่เป็นเอกลักษณ์ ภาพและลวดลายล้วนเป็นศิลปะเชิงพลังด้านบวก เสริมศรัทธา มีความเป็นมงคล ให้ความรู้สึกดีงามแก่ผู้รับ ซึ่งชิ้นงานทำจะนำมาวาดเขียนลายนั้นจะเป็นภาชนะหรือแผ่นเซรามิกเผาเคลือบที่สั่งทำขึ้นเป็นพิเศษ สำหรับชิ้นงานนี้เป็นการวาดเส้นเขียนลายลงบนโถเต้าปูนเซรามิค
  2. เขียนลาย
    ผู้สร้างสรรค์จะร่างลายด้วยดินสอลงบนชิ้นงานเซรามิกเผาเคลือบ เช่นเดียวกับจิตรกรร่างภาพวาด.
  3. วาดเส้นใช้พู่กันหรือเข็มเขียนสีลงสีวาดเส้นด้วยสีบนเคลือบ ด้วยเทคนิคที่ผู้สร้างสรรค์พัฒนาขึ้นให้เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว คือการใช้น้ำมัน  Medium oil ผสมกับผงสีบนเคลือบในอัตราส่วนที่เหมาะสม ซึ่งเทคนิคนี้จะช่วยลดข้อจำกัดของการใช้น้ำทองในการลงเส้นบนเคลือบ เนื่องจากน้ำทองมีราคาแพงขึ้น อีกทั้งการลงลายน้ำทองนั้นหลังจากลงเสร็จจะต้องลงสีชิ้นงานจนจบไม่สามารถพัก หรือทิ้งชิ้นงานแล้วกลับมาลงใหม่ได้ หรือหากผู้ลงสีน้ำทองขาดความชำนาญ ลงสีเลื่อมกับสีอื่น ๆ เมื่อนำเข้าเตาเผาแล้วสีที่ได้จะหมองไม่ออกสีทองเปล่งปลั่ง
  4. เผารอบที่ 1
    นำชิ้นงานที่วาดเส้นสีแล้วเข้าเตาเผา เผารอบที่ 1 ที่อุณหภูมิ 750 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 3 ชั่วโมง ทิ้งไว้ให้เย็นเองในเตา โดยไม่นำออกจากเตาทันทีอย่างน้อย 24 ชั่วโมง เนื่องจากอุณหภูมิในเตาและนอกเตาที่แตกต่างกันสามารถทำให้ชิ้นงานเกิดรอยร้าวได้ ซึ่งการเผาในรอบนี้เพื่อรักษาลวดลายเส้นของสีบนเคลือบให้ไม่หลุดร่อน เส้นลายสีจะสดใส
  5. ลงสีเติมลวดลาย
    นำชิ้นงานที่ผ่านการเผาในรอบที่ 1 แล้วมาลงสีและลวดลาย โดยใช้เทคนิคเดียวกันคือการใช้ผงสีบนเคลือบเติมด้วยน้ำมัน Medium oil ในปริมาณพอเหมาะ คนผสมด้วยเกรียงผสมบนแผ่นเซรามิกทีละสี คล้ายกับวิธีการผสมสีน้ำมันวาดภาพ ซึี่งเป็นขั้นตอนสำคัญที่ผู้สร้างสรรค์ต้องใช้ทักษะฝีมือด้านศิลปะแต่งเติมสีสันเพิ่มรายละเอียดให้กับภาพเช่นเดียวกับงานจิตรกรรม จนกกระทั่งลวดลายบนชิ้นงานสวยงามสมบูรณ์แบบ
  6. เผารอบที่ 2
    นำชิ้นงานที่ลงสีวาดลวดลายสมบูรณ์แล้วเข้าเตาเผา เผารอบที่ 2 ที่อุณหภูมิ 800-830 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 4 ชั่วโมง ทิ้งไว้ให้เย็นลงภายในเตาอย่างน้อย 24 ชั่วโมง เนื่องจากอุณหภูมิในเตาและนอกเตาที่แตกต่างกันสามารถทำให้ชิ้นงานเกิดรอยร้าวได้ จากนั้นจึงได้ผลงานเซรามิควาดเส้นที่สวยงาม เช่นเดียวกับผลงานจิตกรรมชิ้นเอก
    ในกรณีที่เป็นชิ้นงานมีลักษะเป็นแผ่นขนาดใหญ่ ผู้สร้างสรรค์จะนำแผ่นเซรามิกมาวางต่อกันให้ได้ขนาดตามต้องการ แล้ววาดภาพเขียนลายลงบนแผ่นเซรามิกอย่างต่อเนื่องเป็นภาพเดียวกัน เมื่อนำเผาในแต่ละรอบ จะแยกเผาชิ้นเซรามิกโดยควบคุมอุณภูมิและเวลาการเผาให้เท่ากัน แล้วจึงนำมาและยึดติดด้วยกาวตะปูบนแผ่นไม้อัดขนาดเท่าชิ้นงาน ผลงานที่ได้ก็จะมีลวดลายต่อเนื่องสีสดสวยงามเหมือนกันทั้งชิ้นงาน
ข้อมูลแหล่งที่มา
แหล่งเรียนรู้งานศิลปหัตถกรรมที่เกี่ยวข้อง
บ้านเบญจรงค์แกลลอรี่, ฮูปแต้มดินเผา อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม 44150
ดูรายละเอียด