ผ้าซิ่นตีนจกไทยวนสระบุรีลายเชียงแสนดอกเซีย

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

ผ้าซิ่นตีนจกไทยวนสระบุรีลายเชียงแสนดอกเซีย ตัวซิ่นทอด้วยเทคนิคยกมุกแปดเขาลายดอกแก้วแปดกลีบ โดดเด่นด้วยเส้นฝ้ายลายยกมุกสีเขียวดอกมะลิ  ถือเป็นการสร้างสรรรค์ลวดลายเป็นเอกลักษณ์อีกรูปแบบหนึ่งของซิ่นยกมุกไทยวน ตีนซิ่นทอด้วยเทคนิคจกด้วยขนเม่นลวดลายเชียงแสนดอกเซีย ลายโบราณที่งดงามวิจิตรบรรจง ใช้เส้นไหมย้อมสีธรรมชาติได้แก่ แดงจากครั่ง เหลืองจากแก่นเข สีน้ำเงินจากคราม และสีดำจากมะเกลือ

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ไทยวน
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
กว้าง 1.8 เมตร สูง 1 เมตร
วัสดุ :
เส้นฝ้าย และเส้นไหมย้อมสีธรรมชาติ
อายุ/ปีที่ผลิต :
2562
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ :  การทอส่วนหัวซิ่นด้วยเทคนิคการทอขัดธรรมดา ส่วนตัวซิ่นทอด้วยเทคนิคยกมุกแปดเขา ส่วนตีนซิ่นทอด้วยเทคนิคจก

กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

  1. เตรียมเส้นฝ้ายที่ผ่านการเปียฝ้ายสำหรับนำมาย้อมสี และเลือกใช้สีย้อมตามการออกแบบ และลวดลายที่กำหนดเพื่อนำมาทำเป็นเส้นยืน
  2. ให้นำกลุ่มเส้นฝ้าย สำหรับทำเส้นยืนมาใส่ใน กวัก หรือ กวักฝ้าย แล้ว ค้น คือ นำด้ายมาเรียงยืนตามความกว้างยาวที่ต้องการ เพื่อต่อด้ายเครือหูกให้ติดกับด้ายฟืมซึ่งมีลักษณะเป็นฟันซี่ ๆ คล้ายหวี สำหรับสอดด้ายและไหม ใช้กระทบด้ายและไหมประสานกัน เรียกว่า สืบหูก จากนั้นนำไปเข้า กี่ หรือเครื่องสำหรับทอ พร้อมที่จะทอผ้าในขั้นตอนถัดไป
  3. จากนั้นนำเส้นฝ้ายมากรอหลอด เรียกว่า กรอหลอดด้าย อุปกรณ์กรอก็คือ หลา นำไปใส่ในกระสวยพุ่งขวางไปมาตามฟืม โดยใช้เทคนิคการทอขัดธรรมดาบริเวณหัวซิ่น
  4. ตัวซิ่น ใช้เทคนิคการทอผ้ายกมุก เป็นผ้าทอยกลายในตัว โดยใช้เส้นยืนพิเศษ 2 ชุด เพิ่มจากเส้นยืนปกติบนกี่ทอผ้า ลายมุกบนผ้าเกิดจากการใช้ตะกอยก ซึ่งด้ายยืนพิเศษชุดนี้ ต่างกับขิดและจกตรงที่ใช้ด้ายพุ่งพิเศษ เส้นยืนพิเศษ 2 ชุดนั้นประกอบไปด้วย ชุดแรกใช้เส้นด้ายยืนสีเดียวหรือหลายสี ทอเป็นลายขัดธรรมดา ชุดที่ 2 ใช้เส้นด้ายยืนที่เพิ่มพิเศษจากเส้นด้ายยืนธรรมดา มีสีเดียวหรือหลายสี อาจสอดแทรกด้วยเส้นไหม หรือดิ้นสีต่าง ๆ เพื่อเก็บลวดลายผ้ายกมุก ที่มีลักษณะเป็นลวดลายซ้ำยาวติดต่อกันเป็นริ้วแนวยาว หรือแถบตามทิศทางของเส้นด้ายยืน ผู้ทอสามารถออกแบบให้ลวดลายเรียงชิดติดกันหรือเว้นระยะห่างเท่า ๆ กันจนเต็มหน้าผ้า ขณะทอจะใช้วิธีการเหยียบไม้ เพื่อสลับเส้นด้ายยืนทั้งสองชั้น ซึ่งลายยกมุกจะเกิดจากการใช้ตะกอเส้นด้ายยืนพิเศษที่ถูกจัดไว้ตอนบนของเส้นด้ายยืนธรรมดา และถูกดึงลงมาเสริมเกิดเป็นลวดลายและความนูนของพื้นผิวผ้าในทางยืน
  5. ตีนซิ่น ทอด้วยเทคนิคจกโดยใช้ขนแม่นหรือไม้ปลายแหลม จกลวดลายด้วยการงัดเส้นด้ายยืนขึ้นตามลายที่ต้องการจก จากนั้นสอดเส้นด้าย ซึ่งเป็นเส้นไหมย้อมสีธรรมชาติที่ใช้จกลายมุดลงไป แล้วจึงใช้ขนเม่นควักด้ายจกกลับขึ้นมา จนเกิดเป็นลวดลายตามขวาง ซึ่งการจกด้วยขนเม่นของชาวไทยวนนี้เป็นการจกสด ไม่มีการเก็บลายไว้ก่อน ดังนั้นช่างทอนอกจากต้องมีความชำนาญในการจกแล้ว ยังต้องมีความเชี่ยวชาญในการสร้างสรรค์ลวดลายต่าง ๆ เป็นอย่างดีด้วยเช่นกัน
ข้อมูลแหล่งที่มา