ถงไทยวนเสาไห้จกลายขอประแจสร้อยคู่

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

ถงไทยวนเสาไห้จกลายขอประแจสร้อยคู่ เป็นถุงย่ามที่ใช้ในชีวิตประจำวันของชาวไทยวนสระบุรี โดดเด่นด้วยลายขอประแจ ที่ใช้เทคนิคการจกด้วยขนเม่นในการสร้างสรรค์ลวดลาย
“ลายขอประแจ” ถือเป็นลายมงคลที่มีนัยยะสื่อถึงการอวยพรแก่ผู้ใช้งานว่า ให้ไปที่ดีก็แก้ไขปัญหาได้ราบรื่น นอกจากลายจกประกอบ ที่สร้างสรรค์ให้สอดรับกับลายจกลายหลักอย่างงดงามแล้ว
เอกลักษณ์ของย่ามไทยวน คือ การเย็บแบบสนกระดูกงูบริเวณปากย่าม  เย็บจ่องเอวเขียดต่อระหว่างตัวย่ามกับสายสะพาย มีพู่ย่าม ถักลวดลาย ที่สามารถใช้ได้ทั้งสองด้าน เส้นยืนทอด้วยฝ้าย
ทอจกด้วยเส้นไหมย้อมสีธรรมชาติ สีแดงจากครั่ง และสีฟ้าจากคราม

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ไทยวน สระบุรี
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
36 x 64 เซนติเมตร
วัสดุ :
เส้นยืนทอด้วยฝ้าย เส้นไหมย้อมสีธรรมชาติสำหรับทอจก
อายุ/ปีที่ผลิต :
2564
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ :  ทอด้วยเทคนิคจก และเย็บประกอบถงย่ามด้วยมือ
กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

  • การบวนการทอผ้าจกไทยวน
  1. เตรียมเส้นฝ้ายที่ผ่านการเปียฝ้ายสำหรับนำมาย้อมสี และเลือกใช้สีย้อมตามการออกแบบ และลวดลายที่กำหนดเพื่อนำมาทำเป็นเส้นยืน
  2. ให้นำกลุ่มเส้นฝ้ายสำหรับทำเส้นยืนมาใส่ใน กวัก หรือ กวักฝ้าย แล้ว ค้น คือ นำด้ายมาเรียงยืนตามความกว้างยาวที่ต้องการ เพื่อต่อด้ายเครือหูกให้ติดกับด้ายฟืม ซึ่งมีลักษณะเป็นฟันซี่ ๆ คล้ายหวี สำหรับสอดด้ายและไหม ใช้กระทบด้ายและไหมประสานกัน เรียกว่า สืบหูก จากนั้นนำไปเข้า กี่ หรือเครื่องสำหรับทอ พร้อมที่จะทอผ้าในขั้นตอนถัดไป
  3. จากนั้นนำเส้นฝ้ายมากรอหลอด เรียกว่า กรอหลอดด้าย อุปกรณ์กรอก็คือ หลา นำไปใส่ในกระสวยพุ่งขวางไปมาตามฟืม
  4. ตัวย่ามทอจกด้วยเส้นไหม โดยใช้ขนแม่นหรือไม้ปลายแหลมจกลวดลาย ด้วยการงัดเส้นด้ายยืนขึ้นตามลายที่ต้องการจก จากนั้นสอดเส้นด้าย ซึ่งเป็นเส้นไหมย้อมสีธรรมชาติที่ใช้จกลายมุดลงไป แล้วจึงใช้ขนเม่นควักด้ายจกกลับขึ้นมาจ นเกิดเป็นลวดลายตามขวาง ซึ่งการจกด้วยขนเม่นของชาวไทยวนนี้เป็นการจกสด ไม่มีการเก็บลายไว้ก่อน ดังนั้นช่างทอนอกจากต้องมีความชำนาญในการจกแล้วยังต้องมีความเชี่ยวชาญในการสร้างสรรค์ลวดลายต่าง ๆ เป็นอย่างดีด้วยเช่นกัน
  • กระบวนการเย็บและประกอบถงย่ามไทยวน
  1. นำผ้าจกส่วนหูย่ามและถงย่าม มาเย็บผ้าซับในและเย็บประกอบเข้าด้วยกัน ด้วยการเย็บลายจ่องแอวเขียด และเย็บลายสนดูกงูที่ปากถุงย่าม
  2. เตรียมพู่ย่าม โดยพู่ย่ามทำจากฝ้ายปลายเครือที่เหลือจากการทอย่าม นำมามัดด้วยฝ้ายสองถึงสามเส้นทีฟั่นด้วยขี้ผึ้ง สอดด้วยเข็มเย็บผ้า มัดสอดแบบคล้องหัวเข็มขึ้นทีละชั้น เพื่อให้แข็งแรงครอบส่วนหัวพุ่ย และปล่อยชายให้ทิ้งสวยงามมีการถักที่มีวิธีสองแบบแบบเสา และ แบบแห
  3. เย็บต่อพู่ หรือ พุ้ย ห้อยที่ปลายถุงย่าม โดยคัดสีเส้นด้ายที่กลมกลืนกับตัวย่ามเย็บลวดลายตะเข็บ
ข้อมูลแหล่งที่มา