เทคนิคที่ใช้ :  การทอขิด และการทอจก

• การขิด คือ วิธีเก็บลายขิดบนผ้าผืนเรียบ ใช้ไม้เก็บขิด คัดเก็บขิดยกลาย โดยต้องนับจำนวนเส้นไหม แล้วใช้ไม้ลายขิดสายเป็นลายเก็บไว้ ในการทอเก็บลายจะแบ่งเป็นช่วง แต่ละช่วงเก็บลายไม่เหมือนกัน ส่วนที่อยู่ตรงปลายต่อกับผ้าเรียบ เป็นการเก็บขิดดอกเล็ก ส่วนต่อไปเป็นการเก็บขิด ดอกใหญ่ เรียกว่า “ดอกลายผ้า” ใช้ไม้ในการเก็บลายต่างกัน
• การจก คือ กรรมวิธียกเส้นด้ายยืน แล้วสอดเส้นไหมสีซึ่งเป็นเส้นพุ่งพิเศษเข้าไปในผืนผ้า ทำให้เกิดลวดลายผ้าที่ต้องการ

กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

การเตรียมเส้นไหม : การเตรียมเส้นไหม เส้นไหมที่จะนำมาทอผ้าแพรวานั้น จะต้องนำเส้นมาคัดเส้นไหม ที่มีขนาดเส้นสม่ำเสมอเรียบสวยเพราะเวลาทอจะไม่กระตุก ตกแต่งปอยไหมให้เรียบร้อย คือ เส้นไหมจัดเรียงแบบสานกันเป็นตาข่าย จากนั้นนำเส้นไหมไปฟอกด่าง ทำความสะอาดให้ไหมมีความนิ่ม

การลอกกาวเส้นไหมทั้งเส้นพุ่งเส้นยืน : นำเส้นไหมที่ได้เตรียมไว้แล้วมาทำการต้มลอกกาว ให้ทำการกลับเส้นไหมในหม้อต้มอย่างสม่ำเสมอ เมื่อลอกกาวเสร็จเรียบร้อย นำไปล้างน้ำ แล้วบีบน้ำออกจากเส้นไหม นำเส้นไหมไปตากผึ่งแห้งที่ราวตาก ทั้งนี้ให้ทำการกระตุกเส้นไหม เพื่อให้มีการเรียงเส้นไหมในแต่ละไจ นำไปย้อมสี เพื่อนำไปทอผ้าต่อไป

การย้อมสีเส้นไหม : ต้มน้ำให้เดือด นำสีที่ต้องการย้อมมาใส่ โดยใช้สีประมาณ 21กรัม ต่อไหม 5 ปอย โดยไหม 1 ปอยมีน้ำหนักประมาณ 300 กรัม ใส่น้ำพอท่วมเส้นไหม ต้มประมาณ30 นาที จากนั้นนำมาล้างน้ำ แล้วบีบน้ำออกจากเส้นไหม นำเส้นไหมไปตาก โดยใช้ราวตากเพื่อผึ่งให้เส้นไหมแห้ง ระหว่างการผึ่งเส้นไหม ต้องกระตุกเส้นไหม เพื่อให้มีการเรียงเส้นไหมในแต่ละปอยอย่างเรียบร้อย

การกรอเส้นพุ่งเข้าหลอด : การกรอเส้นพุ่งเข้าหลอด นำเส้นไหมที่ย้อมสีต่าง ๆ แล้วมาเข้ากง แล้วทำการกรอเส้นไหมเข้าหลอด เพื่อเตรียมเป็นเส้นพุ่งเพื่อใช้ในการเกาะลาย และใส่กระสวยในการทอขัด

การค้นเครือหูก :  คือ การเตรียมเส้นยืน นำเส้นไหมยืนที่ทำการย้อมสีแล้ว มาทำการค้นเครือหูก หรือที่เรียกว่าการค้นเส้นยืน โดยใช้หลักเฝือเป็นอุปกรณ์ในการค้นเส้นยืน การเตรียมค้นเส้นยืนจะเริ่มต้นโดยการนำเส้นไหมไปสวมเข้าในกง เพื่อทำการกรอเส้นไหมเข้าอัก จากนั้นก็ทำการค้นเส้นยืน โดยมีหลักการนับ คือ รอบละ 2 เส้น 2 รอบเป็น 4 เส้น เรียกว่า 1 ความ 10 ความ เท่ากับ 1 หลบ การนับจำนวนความจะใช้ซี่ไม้มาคั่นเพื่อป้องกันความผิดพลาดที่อาจจะเกิดขึ้นได้ ดังนั้น 1 หลบจะมีเส้นไหม 40 เส้น
( หลบ คือ หน้ากว้าง (การนับหลบต้องนับฝั่งเดียว คือ ได้ 4 เส้น ถ้านับ 2 ฝั่ง จะได้ 8เส้น) หน่วยความยาวใช้เป็นเมตร หากต้องการเพิ่มความยาวต้องเริ่มต้นเครือหูกใหม่อีกครั้งแล้วนับจำนวนหลบเท่าเดิม จากนั้นนำไหมที่ค้นใหม่มาผูกเข้ากับไหมเดิมความยาวของผ้าก็จะเพิ่มขึ้น )

การเตรียมฟืมทอผ้า : คือ การค้นเส้นด้ายลักษณะเดียวกับการค้นเส้นยืน จากนั้นนำเส้นด้ายมาร้อยเข้ากับฟืม โดยการร้อยผ่านช่องฟันหวีแต่ละช่อง ทุกช่องๆละ 2 เส้น แล้วใช้ท่อนไม้ไผ่เล็ก ๆ สอดเข้าในห่วงเส้นด้ายที่ร้อยเข้าช่องฟันหวี เพื่อทำการขึงเส้นด้ายให้ตรึง และจัดเรียงเส้นด้ายให้เรียบร้อย ส่วนด้านหน้าของฟืมก็จะมีท่อนไม้ไผ่เช่นเดียวกับด้านหลัง จากนั้นให้ทำการเก็บตะกอฟืมแบบ 2 ตะกอ เราก็จะได้ชุดฟืมทอผ้าที่พร้อมสำหรับการทอผ้า

การเก็บเขาลาย / การเก็บตะกอลายขัด :  การทำลายบนผืนผ้าแพรวา ใช้ไม้เก็บขิดมีลักษณะแบนกว้างประมาณ 7-8 เซนติเมตร ยาว 1 เมตร ปลายแหลม ซึ่งการทำลายบนผืนผ้าแพรวาโบราณจะทำโดยใช้ไม้เก็บขิดลายเก็บลายก่อน แล้วใช้ไม้ยกลายหรือไม้เผ่าสอดเข้าจนหมดหน้าฟืม โดยให้ยกไม้ยกลายที่สอดเข้าไปให้อยู่ในแนวตั้ง จากนั้นใช้นิ้วก้อยในการล้วงเกาะเส้นไหมสีต่าง ๆ ตามลายที่กำหนด ไปจนสุดขอบผ้า แล้วจึงเหยียบไม้เหยียบตะกอฟืมเพื่อสอดกระสวย แล้วใช้ฟืมกระทบเส้นไหมเพื่อให้ผืนผ้าแน่น ไม้หนึ่งเกาะ 2 เที่ยว เพื่อให้ลายนูนเด่น ในการทอผ้าแพรวาจะต้องมีการเก็บลายไปตลอดการทอ การทอผ้าแพรวาลวดลายผ้าจะอยู่ด้านล่างของกี่ทอผ้า

การทอผ้าแพรวา : การทอแพรวานั้น จะไม่ใช้อุปกรณ์อื่นช่วย ไม่ว่าจะเป็นเข็ม ไม้ หรือขนเม่น แต่จะใช้นิ้วก้อยจกเกาะเกี่ยว และสอดเส้นไหมสีซึ่งเป็นเส้นพุ่งพิเศษ แล้วผูกเก็บปมเส้นด้ายด้านบน เพื่อให้เกิดลวดลาย ผ้าแพรวาจึงมีลักษณะลวดลายผสมกันระหว่างลายขิดและจกบนผืนผ้า โดยใช้การเกาะลายด้วยนิ้วก้อยตลอด จากริมผ้าข้างหนึ่งไปยังอีกข้างหนึ่งตลอดทั้งแถว จุดเด่นและความเป็นเอกลักษณ์ของผ้าแพรวา คือ ลวดลายสีสัน และความมีระเบียบ ความเรียบ ความเงางามของผืนผ้า ในผ้าแพรวาผืนหนึ่งจะมีอยู่ประมาณ 10 หรือ 12 ลาย ใช้เส้นไหมในการทอตั้งแต่ 2-9 สี สอดสลับในแต่ละลายแต่ละแถว

ผ้าไหมแพรวา ผ้าทอพื้นบ้านอันเป็นเอกลักษณ์ ที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวผู้ไทยหรือภูไท การทอผ้าแพรวามีมาพร้อมกับวัฒนธรรมของชาวผู้ไท ที่ถูกถ่ายทอดส่งต่อมายังรุ่นสู่รุ่น ผ้าไหมแพรวาได้รับยกย่องว่าเป็น “ราชินีแห่งผ้าไหม” เนื่องจากเป็นผ้าที่มีความวิจิตรงดงามกว่าผ้าไหมทั่วไป มีสีสันที่สวยสดงดงาม แปลกตา และขั้นตอนการทอที่ทำด้วยมือทุกขั้นตอน

จุดเริ่มต้นการสืบสานงานทอผ้าไหมแพรวา ของนายวิทวัส โสภารักษ์ เกิดจากการได้เห็นภาพการทอผ้าไหมแพรวาของมารดา และคุณป้ามาตั้งแต่เด็ก จนเป็นภาพที่คุ้นชิน และด้วยเห็นผู้คนในพื้นที่ต่างก็ทอผ้าแพรวากันแทบทุกครัวเรือนที่นอกจากจะทอเพื่อใช้เองแล้ว ก็ยังสามารถทอเพื่อจำหน่ายเป็นการสร้างรายได้เพิ่มจากอาชีพการทำไร่ทำนาอีกด้วย นายวิทวัส ได้มีโอกาสสวมใส่ผ้าไหมแพรวามาตั้งแต่เด็ก จึงเกิดความรู้สึกชอบ สนใจและอยากเรียนรู้การทอผ้าไหมแพรวาเริ่มตั้งแต่ช่วงประมาณ 9 ปี ลองหยิบเส้นไหมเส้นเล็ก ๆ มาลองถักดู แต่ด้วย
ความที่ยังเด็กจึงไม่สามารถทำได้ จึงขอไปเรียนรู้จากป้า โดยใช้เวลาหลังเลิกเรียนจนถึง 4 ทุ่ม ในการฝึกฝนเรียนรู้จนมีทักษะความสามารถทอผ้าแพรวาได้เมื่อมีทักษะความสามารถในการทอผ้าแล้ว แต่นายวิทวัส ศึกษาหาความรู้ด้านเทคนิคการสร้างสรรค์ลวดลายบนผืนผ้าเพิ่มเติมอีก จึงเริ่มศึกษานำลวดลายผ้ามาดู แล้วลองแกะลายผ้าด้วยตัวเอง จนมาถึงอายุ 13 ปีนายวิทวัสสามารถแกะลาย และจดจำลวดลายของผ้าไหมแพรวาได้ถึง 100 ลาย และสามารถทอผ้าแพรวาเป็นลวดลายอย่างง่าย และย้อมสีได้ด้วยตัวเองจนสามารถนำไปจำหน่ายได้รายได้เป็นก้อนแรกในชีวิตของนายวิทวัส ที่ภาคภูมิใจอย่างไม่รู้ลืม

ผลงานอันโดดเด่นของนายวิทวัส คือ การทอผ้าไหมแพรวาแบบโบราณ ซึ่งลายโบราณนั้นจะใช้เส้นยืนเป็นไหมน้อย ใช้เส้นพุ่งเป็นไหมน้อยและใช้เส้นเกาะเป็นไหมเปลือกหรือไหมสาวเลย ใช้ลวดลายแบบโบราณทั้งหมด และจะต้องมีดอกท้องแพรวาเป็นหลัก ซึ่งจำนวนดอกท้องแพรวานั้น จะต้องเป็นจำนวนคี่เท่านั้น และจะมีดอกท้องแพรวาดอกใหญ่อยู่ตรงกลาง เมื่อนำมาห่มหรือนุ่ง  เอกลักษณ์ผ้าแพรวาผลงานฝีมือการสร้างสรรค์ของนายวิทวัส จะเน้นลวดลายโบราณ ซึ่งนายวิทวัสจะแกะลายโบราณนี้จาก ผ้าแซ่วโบราณ (ผ้าแซ่วเป็นผ้าไหมที่ทอพื้นสีขาว จะประกอบด้วยลวดลายต่าง ๆ ซึ่งเป็นต้นแบบลายดั้งเดิมแต่โบราณ ถือเป็นผ้าแม่แบบดั้งเดิมที่สืบต่อมาจากบรรพบุรุษ) บนผ้าแซ่วผืนหนึ่ง ๆ อาจมีลวดลายอยู่จำนวนมาก บางผืนอาจมีมากกว่าร้อยลายก็มี ลวดลายที่เป็นที่นิยมของนายวิทวัส คือ ลายพันมหา ลายใบยุ่น ลายนาค ลายกาบแบด ลายช่อสน ลายซ่อฟ้า และลายคน เป็นต้น และด้วยความชื่นชอบและความผูกพันที่อยู่กับงานผ้าแพรวา นายวิทวัส สามารถทอได้เหมือนลายโบราณอย่างไม่ผิดเพี้ยน ในการทอเก็บลายจะแบ่งเป็นช่วง แต่ละช่วงเก็บลายไม่เหมือนกัน ส่วนที่อยู่ตรงปลายต่อกับผ้าเรียบ เป็นการเก็บขิดดอกเล็กส่วนต่อไปเป็นการเก็บขิดดอกใหญ่ เรียกว่า “ดอกลายผ้า” ใช้ไม้ในการเก็บลายต่างกัน

ลักษณะการสร้างสรรค์ผลงานของนายวิทวัส คือ การสืบสานอนุรักษ์ และปรับประยุกต์โดยการนำลวดลายโบราณมาปรับใช้ให้เข้ากับความต้องการของตลาด อีกทั้งยังเน้นการทำงานที่ประณีต ไม่รีบเร่งเพื่อให้ผ้าไหมแพรวาออกมามีคุณภาพที่สุด โดยนายวิทวัสจะใส่ใจกับทุก ๆ ขั้นตอน ตั้งแต่การเลือกไหม และโดยเฉพาะที่ให้ความสำคัญที่สุดในขั้นตอนการทอ การทอผ้าแพรวา ต้องมีสมาธิ มีจิตวิญญาณของการเป็นช่างทอ ต้องใจเย็น ที่สำคัญต้องมีฝีมือและความชำนาญ จึงจะทำให้ได้ผืนผ้าแพรวาที่มีความงดงาม และมีคุณภาพ