ผ้าไหมยกดอกลายลูกหวาย

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

ผ้าไหมยกดอกลายลูกหวาย เป็นผ้าลายเอกลักษณ์ของจังหวัดยโสธร ด้วยลักษณะของต้นหวายที่มีหนามแหลมคมนั้น เปรียบได้ดั่งความฉลาดหลักแหลม แต่กระนั้นด้วยลำตันที่มีความโอนอ่อนแต่เหนียวก็เปรียบได้กับการดำเนินชีวิตที่อ่อนโยนแต่ไม่อ่อนแอ แข็งแกร่งแต่ไม่แข็งกระด้างได้เช่นกัน เป็นการทอด้วยผ้าไหมทั้งผืน ย้อมสีธรรมชาติจากคราม ออกแบบลวดลายสีฟ้าดอกขาว โดยใช้เทคนิคการยกดอก ทอมือ 8 ตะกอ ผ้าไหมยกดอกลายลูกหวายจึงเป็นผืนผ้าที่เปี่ยมไปด้วยความหมายและความเป็นสิริมงคลในการดำเนินชีวิต

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
350x100 เซนติเมตร
วัสดุ :
ผ้าไหมย้อมสีเคมี
อายุ/ปีที่ผลิต :
2564
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ :  การยกดอก
กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

  1. การออกแบบลวดลาย : ออกแบบลายลงบนกระดาษกราฟ สำหรับเป็นต้นแบบลายในการมัดลายหรือทอลาย ก่อนเริ่มการทอผ้า
  2. การเตรียมเส้นไหม : การนำเส้นไหมที่ย้อมแห้งแล้วมากรอไหม ปั่นเก็บไว้ แล้วจึงนำเส้นไหมยืนที่กรอแล้วไปสางในรางสาวไหมหรือม้าเดินด้ายทีละเส้น โดยให้มีจำนวนเส้นไหมครบตามจำนวนช่องฟันหวีที่ต้องการจะใช้ จากนั้นเข้าหัวม้วน โดยการนำเส้นไหมยืนที่สางด้วยฟันหวีเป็นระเบียบดีแล้วไปเข้าหัวม้วน เพื่อม้วนเส้นไหมได้ทุก ๆ 5 เมตร จะใช้ทางมะพร้าวสอดกันไว้ 2-3 ก้าน เพื่อป้องกันเส้นไหมบาดกันเอง หากไหมขาดจะหารอยต่อได้ง่าย ขณะทอทำให้ทราบว่าทอไปเป็นความยาวเท่าไหร่แล้วโดยการนับทางมะพร้าว
  3. การสืบหูก : การทำหัวม้วนขึ้นกี่ทอผ้า คลี่เพื่อกระจายเส้นฝ้ายออกแล้วนำมาผูกติดกับฟืม
  4. การเก็บตะกอเหยียบ : อีกชื่อหนึ่งเรียกว่า “เขาย่ำ”ประกอบด้วยท่ออลูมิเนียมแบบบางสี่อันมัดขนัดไขว้ (ไม้ไขว้) , ด้ายไนลอนสำหรับผูกเขาย่ำทุกเส้น, ไม้ดิ้ว สำหรับสอยเก็บเส้นไหมและสำหรับมัดสอดด้ายไนลอน, ไม้เภาหรือไม้เต่าเก็บขาวสำหรับเก็บเขาย่ำ (ไหมยืน) การเก็บตะกอเหยียบหรือการเก็บเขาย่ำ คือ การร้อยเส้นฝ้าย 2 จุด ที่เส้นฝ้ายสลับกับไนล่อนทั้งด้านบนและด้านล่างของเส้นฝ้ายเส้นยืนทุกเส้น
  5. การคัดลาย : หรือ “การดั้นดอก” เป็นการเก็บเขาดอกหรือเก็บตะกอดอกตามแบบกระดาษกราฟที่ออกแบบลวดลายไว้ จากนั้นจึงเริ่มขั้นตอนการทอผ้าในขั้นต่อไป
  6. ทอผ้ายกดอกลายลูกหวาย : ใช้การเก็บตะกอจำนวน 4 ตะกอ ประกอบด้วย ทอลายขัดธรรมดา 2 ตะกอ และอีก 2 ตะกอทอเป็นลวดลายยกดอกโดยทอทีละตะกอ สำหรับทอผ้ายกดอกลายลูกหวายใช้ 4 ตะกอเป็นตัวกำหนดลาย ซึ่งการออกแบบลายลูกหวาย จะออกแบบเส้นด้ายยืนย้อมสีเดียวแล้วเก็บตะกอ 4 ตะกอตามลวดลายที่กำหนดไว้ เส้นด้ายพุ่งจะย้อมสีเดียวกับเส้นด้ายยืนโดยไม่มีการแยกตะกอ
    ทั้งนี้ ในการเริ่มต้นการทอ ช่างทอจะทอผ้าพื้นให้มีความกว้างประมาณ 7 ซม. เพื่อใช้สำหรับการตกแต่งขอบผ้าแล้วจึงเริ่มทอยกดอกตามลวดลายที่ทำการคัดลายไว้  ในการทอยกดอก ช่างจะสอดไม้หลาบแล้วดึงไม้หลาบขึ้น ทุกครั้งต้องดึงไม้ยกดอกให้ตึง หากดึงไม่สม่ำเสมอลวดลายจะไม่คมชัด และในการทอผู้ทอต้องมีเทคนิคเฉพาะในการกระแทกฟืม โดยจะกระแทกประมาณ 2-3 ครั้ง ด้วยน้ำหนักที่เหมาะสมจึงจะได้ผ้ายกที่งดงาม  มีความหนาแน่น
ข้อมูลแหล่งที่มา