เสื้อกะเหรี่ยงปักเม็ดเดือยลายทีลูกา

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

เสื้อปักเม็ดเดือยลายทีลูกา (เครื่องจักสานใส่น้ำ) ปักด้วยเม็ดเดือยหินซึ่งเป็นพืชพันธุ์ท้องถิ่นที่ชาวปกาเกอะญอ นิยมปลูกไว้ควบคู่กับการปลูกข้าวไร่ ผ้าที่ปักเม็ดเดือยหิน จะสวมใส่โดยผู้หญิงที่แต่งงานแล้วเท่านั้น โดยชาวกะเหรี่ยงปกาเกอะญอเชื่อว่าเม็ดเดือยหินเป็นตัวแทนของความเป็นแม่ เป็นเมล็ดพันธุ์ที่พร้อมจะให้กำเนิดและสืบต่อเผ่าพันธุ์ นำมาปักลวดลายบริเวณส่วนล่างของเสื้อ  ออกแบบลวดลายต่อกันตามจินตนาการ ปักช่องไฟห่างกัน บนผ้าฝ้ายทอสีพื้นที่ทอไว้โดยใช้เทคนิคการทอผ้าพื้นหรือทอขัดสีพื้นแดง และสีดำ นำมาตัดเย็บโดยเอกลักษณ์ของเสื้อชาวกะเหรี่ยงเกิดจากผ้าสองชิ้นมาเย็บต่อกัน ลวดลายทั้งด้านหน้าและด้านหลังเหมือนกัน

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ปกาเกอะญอ
ขนาด :
62x65 ซม.
วัสดุ :
ผ้าฝ้าย เม็ดเดือย ไหมพรม
อายุ/ปีที่ผลิต :
2564
รายละเอียดชิ้นงาน

การทอขัดธรรมดา การทอลายแบบยกดอกผสมการจก การปักเม็ดเดือย

กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

  1. นำฝ้ายที่เก็บจากต้นไปตาก และคัดเอาแมลงและสิ่งสกปรกออก ก่อนจะนําไปหีบหรืออีดในที่อีดฝ้าย แยกเอาเมล็ดออกและ นําไปปั่นเป็นเส้น
  2. การย้อมสีฝ้าย ชาวกะเหรี่ยงโดยเฉพาะชาวปกาเกอะญอจะย้อมผ้าฝ้ายด้วยวัสดุ ตามธรรมชาติ ทั้งจากเปลือกไม้ ผลไม้ และใบไม้สีธรรมชาติ โดยผ่านกระบวนการต้ม หมัก และตาก หรือปัจจุบันใช้สีเคมี เพื่อความสะดวกรวดเร็ว
  3. การกรอฝ้าย นำฝ้ายที่เตรียมไว้มากรอ ด้วยการม้วนฝ้ายด้วยมือ บนเศษกระดาษหรือเศษผ้าให้แน่น ภาษาปกาเกอะญอ เรียกว่า “ขื่อ - หลื่อ” ผ่านเครื่องกรอด้ายที่ทําจากไม้ หรือไม้ไผ่ ฝ้ายที่ผ่านการม้วนหรือปั่นจะมีลักษณะเป็นก้อนกลมๆ
  4. การขึ้นกี่ หรือที่ชาวปากเกอะญอเรียกว่า บึ – ต่า ช่างทอจะนำฝ้ายที่กรอแล้วมาขึงบน อุปกรณ์ที่เรียกว่า ถะ -เบอะ ทีละเส้น ในแนวนอน จนได้ขนาดความกว้างที่ต้องการ
  5. พันด้ายกับไม้ไผ่ที่เหลา ความยาวประมาณ 20 นิ้ว สําหรับสอดเวลาทอ
  6. นำมาทอ ที่เรียก ทา – ต่า เอาจากการนำฝ้ายขึ้นกี่เสร็จแล้ว ปลดกี่ออกจาก ถะ –เบอะ มาใส่ ถ่า - โค่ – โบ ด้านหนึ่ง อีกด้านหนึ่ง ผูกกับไม้ที่ผ่าครึ่งสอดประกบกันไว้เพื่อ ขึงกี่ไว้กับเอวผู้ทอด้วย หย่อ –แคว่ แล้วทอตามต้องการจนเสร็จ

รูปแบบการทอ
1.การทอธรรมดาหรือทอพื้น เป็นการทอลายขัด โดยการสอดด้ายขวางเข้าไประหว่างด้าย ยืนสลับขึ้น 1 ลง 1 ผ้าที่ได้จะไม่มีลวดลาย มีความเรียบสม่ำเสมอ เป็นวิธีการทอขั้นพื้นฐานสําหรับผ้าทอกะเหรี่ยงทุกประเภท

  1. การทอลาย การทอลายของผ้าทอกะเหรี่ยง(ปกาเกอะญอ) มีทั้งลักษณะการทอแบบ ยกดอก การจก ผสมกัน โดยการทอลักษณะนี้ จะมีการวางแผนและรูปแบบตั้งแต่การขึ้นกี่ โดยเพิ่มอุปกรณ์ที่ จะยกดอกด้วย “แน” ซึ่งในการทอพื้นฐานจะใช้ “แน” อันเดียว แต่ถ้าจะใช้สําหรับยกดอกหรือจกจะใช้ “แน” สําหรับขึ้นลายหลายอัน

ขั้นตอนการปักผ้า
การออกแบบวางลวดลาย ใช้เม็ดเดือยสนเข้ากับเข็มปัก ปักเดินเส้นเม็ดเดือยไปตามลายที่วางไว้ การปักลูกเดือยประดับชายเสื้อผู้หญิง จะใช้วิธีปักหลังจากเย็บผ้าประกอบเข้าไปพร้อมกันในขณะทอผ้า โดยร้อยลูกเดือยเข้ากับเส้นด้ายขวางระหว่างด้ายยืน โดยให้ลูกเดือยลอยตัวอยู่บนผืนผ้า เมื่อประกอบเป็นลวดลายแล้วจึงปักทับด้าย สลับสีลงในช่องระหว่างลูกเดือยเหล่านั้น เป็นการทำลวดลายบนผืนผ้าให้สวยงามหลังจากเย็บเป็นเครื่องนุ่งห่มแล้ว ส่วนใหญ่นิยมปักประดิษฐ์ลวดลายบนเสื้อผู้หญิงแม่เรือน

ข้อมูลแหล่งที่มา