ผ้าซิ่นตีนจกเมืองลองลายหงส์คู่

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

ผ้าซิ่นตีนเมืองลองจกลายหงส์คู่ เส้นยืนย้อมจากคลั่ง เส้นพุ่งย้อมด้วยสีเคมี ผ้าไหมลวดลายนี้ได้รับรางวัลชนะเลิศอันดับ 2 ประเภทผ้าตีนจก ในการประกวดผลิตภัณฑ์หัตถกรรมไทย ผ้าทอมือ ประจำปี 2531 ทอเป็นเส้นเล็กเรียบเสมอกัน สีสันคงที่ไม่เข้มหรือจางเป็นช่วง ๆ ลักษณะการทอจะแน่น  ลายจกเป็นลายหงส์ ซึ่งเป็นเป็นสัตว์เทพในตำนานของจีน หงส์ เป็นสัตว์ประจำทิศใต้ ธาตุไฟ สีแดงและเป็นสัญลักษณ์แห่งฤกษ์งามยามดีของคนจีน ชิ้นนี้เป็นการทอเลียนแบบชิ้นที่ได้รับรางวัล

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ไทยวน
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
105x170 ซม.
วัสดุ :
ฝ้าย
อายุ/ปีที่ผลิต :
2530
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ : การทอจกผสมยกเขา
เทคนิคการทอจก เป็นเทคนิคการทอลวดลายบนผืนผ้า ด้วยวิธีการเพิ่มด้ายพุ่งพิเศษเข้าไปขณะที่ทอเป็นช่วง ๆ ไม่ติดต่อกันตลอดหน้ากว้างของผ้ากระทำโดยใช้ไม้ยกหรือจกด้วยเส้นยืนขึ้น แล้วสอดเส้นพุ่งพิเศษต่อไปตามจังหวะของลวดลาย สามารถสลับสีได้หลากหลายสี
เทคนิคการทอแบบยกเขาหรือยกตะกอ โดยเก็บตะกอลอย เช่นเดียวกับขิด โดยยกตะกอเพื่อแยกเส้นด้ายยืนครั้งละกี่เส้นก็ได้ตามลวดลายที่วางไว้แล้ว ให้เส้นด้ายพุ่งผ่านไปเฉพาะเส้น เมื่อทอพุ่งกระสวยไปมาควบคู่ไปกับการยกตะกอจะเกิดเป็นลวดลายนูนขึ้นจากผืนผ้า

กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงาน (โดยละเอียด) :

  1. การกรอฝ้าย เพื่อจะนำไปตั้งหลอดสำหรับทำเป็นด้ายยืนหรือด้ายพุ่ง
  2. การตั้งหลอด ออกแบบลายเส้นยืนคำนวณเส้นด้ายยืนให้ได้จำนวนตามที่ต้องการแล้วนำมาเรียงเส้นด้วยหลักเดินด้าย
  3. เดินฝ้าย เพื่อให้ได้ความยาวและความกว้างที่ต้องการ
  4. การเก็บเข้าฟืม นำเส้นด้ายยืนที่เรียงเส้นไว้แล้วในข้างต้นขึ้นหูกสืบต่อจากเส้นยืนในตะกอในกรณีที่ขึ้นหูกเก็บตะกอเป็นครั้งแรกจะสอดเส้นยืนใส่ในช่องฟันหวี
  5. ป่อนฟืม เพื่อให้เส้นฝ้ายกับฟืมสอดเข้าด้วยกันเมื่อสอดเส้นยืนแล้วจึงเก็บตะกอ (ชนิดลายขัด) สำหรับทอเนื้อผ้าลายขัด
  6. การสืบหูก เพื่อจะนำไปทอเมื่อเก็บตะกอเตรียมเส้นด้ายพุ่งเส้นด้ายเสริมสำหรับจกแล้วก็ลงมือทอจกตามแบบที่ได้รับ
  7. การเก็บลายจก เป็นการนำลายที่ออกแบบไว้หรือแม่ลายเดิม มาจกล้วงเส้นยืน โดยใช้ขนเม่นหรือไม้ปลายแหลม จกเส้นด้ายให้พร้อมที่จะสอด
  8. การเก็บเขาลาย การยกเขาครั้งเดียว สามารถสอดด้ายทั้งแนว ต้องยกเขาเที่ยวไป เที่ยวกลับ 2 เที่ยว เกิดลวดลาย 1 ดอก
  9. การทอเป็นผืนผ้า เมื่อเตรียมด้ายพุ่งด้ายยืนเรียบร้อยแล้ว นำเอาด้ายยืนสืบต่อในเขาและฟันหวีและกางกี่หรือหูกเสร็จแล้วทำการพุ่ง โดยเอาหลอดด้ายเข้ากระสวย ใช้เท้าเหยียบไม้ โดยใช้มืออีกข้างจับฟันหวีแล้วสอดกระสวยเข้าไปในช่องว่าง ก่อนจะนำฟืมอัดกระแทกเข้ามาจนได้เนื้อผ้าแน่นตามต้องการ
ข้อมูลแหล่งที่มา