ผ้าซิ่นตีนจกลาวครั่ง ลายมะเขือผ่าโฝง

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม

ผ้าซิ่นตีนจกลาวครั่ง  ลายมะเขือผ่าโฝง สร้างสรรค์ชิ้นงานด้วยเทคนิคการทอแบบจก ตัวซิ่น ทอจกลายมะเชือผ่าโผง ตีนซิ่นทอจกตามกระบวนลายอันเป็นเอกลัษณ์ของชาวลาวครั่งมีลายหลัก คือลายลายขอกำซ้อน ลายขอขื่อ ลายดอกดาว ลายดอกตะวัน มีลายประกอบคือ ลายบัวเครือ ลายขอกำ ลายขอกูด จบชายด้วยลายสร้อยสา  และขอบซิ่นจกลายกว๊านเต่าน้อย

ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ลาวครั่ง จังหวัดอุทัยธานี
ผู้สร้างสรรค์ :
ขนาด :
กว้าง 177 ซ.ม. สูง 112 ซ.ม.
วัสดุ :
ผ้าฝ้าย และเส้นฝ้ายย้อมสีเคมี (สีอะคลิลิค)
อายุ/ปีที่ผลิต :
2561
องค์ความรู้ :
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ : การทอจก คือ การสร้างลายบนผืนผ้าด้วยการเพิ่มเส้นด้ายพุ่งพิเศษเข้าไปเป็นช่วงๆ ไม่ติดต่อกันตลอดหน้ากว้างของผืนผ้า การจกนิยมใช้วัตถุที่มีความแหลมพอสมควร เช่น ไม้เหลาบางได้ขนาด ขนเม่น หรือนิ้วมือยกเส้นด้ายเส้นยืนขึ้น แล้วสอดเส้นด้ายสีต่างๆ พุ่งพิเศษเข้าไปตามจังหวะของลวดลาย โดยนายนิทัศน์ จันทร ผู้สร้างสรรค์มีทักษะและความชำนาญในการใช้การจกด้วยนิ้วมือ โดยใช้นิ้วมือล้วงหรือควักเอาเส้นด้ายที่ห้อยอยู่ขึ้นมาทำเป็นลวดลาย และสอดด้ายนั้นลงไปห้อยไว้ใต้ด้ายยืนตามเดิม โดยจะไม่มีการพันรอบด้ายเส้นยืน ทำเนื่องกันไปตลอดหน้าผ้า หรือจะเว้นระยะห่างเพื่อให้ได้ลวดลายอีกแบบก็สามารถทำได้

กรรมวิธีการสร้างสรรค์ชิ้นงาน :
ในขั้นตอนการทอผ้าทอลาวครั่ง สิ่งสำคัญที่ต้องใช้ก็คือเส้นไหม และ เส้นฝ้าย ใช้ไม้หลาบ (สำหรับแต่งเติมสี) เริ่มด้วยการขึงไหมเข้ากับกี่ทอผ้า เมื่อเข้าดีแล้วจึงนำกระสวยที่บรรจุไหมไว้ในร่องกลางของกระสวย เพื่อใช้สอดเส้นไหมในแนวขวาง ซึ่งการสอดในแต่ละครั้งต้องสอดให้กลับไปกลับมาอยู่เสมอหรือตามรูปแบบลายที่ผู้ทอต้อการ โดยในการสอดเส้นไหมพุ่ง 1 ครั้ง ช่างผู้ทอต้องเหยียบกี่ทอ 1 ครั้ง เพื่อให้ฟืม (ไม้จัดลายผ้า) กระทบกับเส้นไหมที่ทอให้แน่นเข้ากับลายที่ออกแบบไว้ทำต่อไปเรื่อย ๆ จนทอเสร็จสิ่งสำคัญในการทอนี้คือ สามารถเพิ่มเส้นไหมพิเศษให้ลายผ้ามีความโดดเด่นได้ด้วยวิธีการใช้เส้นด้ายพุ่งพิเศษเพียงสีเดียวสอดขึ้นลงด้วยวิธีการใช้ไม้สอดไหมยืนขึ้นแล้วสอดเส้นไหมสีที่ต้องการเข้าไปจะทำให้ได้สีที่ดูฉูดฉาดเป็นเส้นลายเดียว

  • หัวซิ่น : ทอพื้นลายขัด และทอจกลายคั่นหัวดอกบัวเครือ และลายช่อสับปรด
  • ตัวซิ่น : ทอจกลายมะเชือผ่าโผง
  • ตีนซิ่น : ลายหลัก คือลายลายขอกำซ้อน ลายขอขื่อ ลายดอกดาว ลายดอกตะวัน
  • ลายประกอบคือ ลายบัวเครือ ลายขอกำ ลายขอกูด จบชายด้วยลายสร้อยสา ขอบซิ่นจกลายกว๊านเต่าน้อย
ข้อมูลแหล่งที่มา