เทคนิคที่ใช้ :  การตีเหล็กขึ้นรูป  การสลักดุน และการกลึงไม้
กรรมวิธีและขั้นตอนการทำงาน:
การเตรียมการ ในการเตรียมการตีมีดหรือทำมีดนั้น มีปัจจัยที่สำคัญ 3 ประการ คือ
1.เตรียมคน ต้องใช้คน 3 - 4 คนขึ้นไป โดยเฉพาะการตีมีดในขั้นตอนที่ 1 ( การหลาบ ) ต้องใช้คนที่มีพละกำลัง ร่างกายแข็งแกร่ง ตลอดจนต้องมีความสามัคคีและมีประสบการณ์มาก
2. เตรียมอุปกรณ์  เป็นอุปกรณ์และเครื่องมือเครื่องใช้ สำหรับช่างตีมีดโดยเฉพาะ เช่น ทั่ง ค้อน พะเนิน คีม สูบลม เตาเผาเหล็ก ตะไบ เหล็กขูด เหล็กไช รางน้ำชุบมีด เขื่อนตัดเหล็ก ขอไฟ หินหยาบ-ละเอียด ทั่งขอ เถาวัลย์เปรียง หลักสี่ (ปากกา) กบ และเลื่อย เป็นต้น
3. เตรียมวัตถุดิบ วัสดุที่สำคัญในการตีมีดเป็นอันดับแรกได้แก่ เหล็กกล้า อันดับต่อไป คือ ถ่านไม้ไผ่ ซึ่งเป็นถ่านที่มีประสิทธิภาพสูงในการเผาเหล็ก ต่างจากถ่านจากไม้ทั่ว ๆ ไป และอันดับสุดท้ายคือ ไม้ที่ใช้ทำด้ามมีด

วัตถุดิบ :
1. เหล็กชนิดต่างๆ สำหรับการทำมีดอรัญญิก  ได้แก่

• เหล็กกล้า หรือ Alloy tool steel ซึ่งมีคุณสมบัติคมแกร่ง สำหรับทำมีดทางการเกษตร อาวุธ และมีดที่ต้องการความคมทนทาน
• เหล็กกล้าปลอดสนิม หรือเหล็กสแตนเลส จัดเป็นเหล็กปลอดสนิม ไม่สามารถชุบให้แข็งได้ ใช้ทำช้อน มีดโต๊ะ มีดบาง และมีดคว้านผลไม้ ไม่ขึ้นสนิม
  นอกจากนี้ยังมีเหล็กบางประเภทที่มีปริมาณคาร์บอนน้อยกว่าเหล็กกล้า แต่ก็มีปริมาณมากพอสมควรที่สามารถนำมาทำมีดที่ได้คุณภาพดีไม่แพ้กัน ได้แก่ ตะไบ แหนบรถยนต์ จานกลมไช้ไถนา แต่ที่นิยมนำมาใช้ทำมีดกันมากคือแหนบรถยนต์

2. ถ่านไม้ไผ่ : ไผ่ที่ใช้คือไผ่สีสุก หรือข้อไผ่ที่เหลือจากการทำก้านธูป โดยถ่านไม้ไผ่จะให้ความร้อนระอุทั่วถึงแกนในเหล็ก และไม่ปะทุเป็นสะเก็ดลูกไฟ เหมาะแก่การตีเหล็กร้อนโดยให้ความร้อนที่ไม่ร้อนแรงมากนักจนทำให้ช่วงเวลาในการคีบเหล็กไม่ทัน และอาจจะเสียหายละลายไปเสียก่อน ดังนั้นความร้อนในการตีเหล็กที่เหมาะสมคือ ความร้อนจากการเผาไม้ไผ่ที่ให้ความร้อนสม่ำเสมอ
3. ไม้ทำด้ามมีด : ไม้ที่นำมาทำด้ามมีดนิยมใช้ไม้เนื้อแข็งชนิดต่างๆ เช่น ไม้ประดู่ ไม้มะค่าโมง ไม้ชิงชัน เป็นต้น ส่วนด้ามอลูมิเนียมนิยมทำเฉพาะมีดโต๊ะ มีดบาง และมีดหมูเท่านั้น ด้ามไม้ไผ่นิยมใช้ไผ่ป่าเพราะข้างในตัน ด้ามเขาใช้เขาควาย นิยมใช้กับการทำมีดขนาดเล็ก
4. ปลอกมีด : ทำจากวัสดุ 2 ชนิด คือ เหล็กแป๊ปดำ เส้นผ่านศูนย์กลาง 1 นิ้ว ยาวท่อนละ 6 เมตร และเศษเหล็กที่เหลือจากการตัดเหล็กวงด้าม มีด้ามไม้สำหรับมีดอีโต้ หรือเสียมดายหญ้า
5. อุปกรณ์อื่นๆ : ประกอบด้วย ทองเหลือง ใช้ทำคอมีด หมุดลวดสังกะสี ใช้ตอกยึดคอทองเหลืองหรือด้ามเข้ากับตัวมีด กาวแผ่น กากเพชร ใช้สำหรับทาลูกขัด น้ำมันมะพร้าวสำหรับทามีดกันสนิม แลคเกอร์สำหรับทาด้ามไม้  รวมถึงกระดาษทรายและเกลือ เป็นต้น

ขั้นตอนการทำมีดอรัญญิก :

1. ตัดเหล็กให้ได้ขนาดตามความต้องการ เผาไฟความร้อน 200-300 องศาเซลเซียส  ให้เหล็กแดงออกชมพู  ไม่ให้สีแดงจัดจนเกินไปซึ่งจะทำให้เนื้อเหล็กกรอบหักง่าย สีที่เหมาะสมคือสีแดงเรื่อๆ คล้ายกับสีของลูกหนูอ่อน  แล้วนำออกมาจากเตาให้คนสามคนใช้พะเนินตีจนได้รูปหุ่น หรือกูน ( ชาวบ้านเรียกว่าการ  “หลาบ” เหล็ก )
2. เมื่อได้หุ่นหรือกูนมีดแล้ว นำเอาเข้าเตาเผาไฟอีกครั้งหนึ่ง แล้วใช้คนคนเดียวตีด้วยค้อนเพื่อขึ้นรูปมีดให้ได้ตามความต้องการ (ชาวบ้านเรียกว่าการ “ซ้ำ” )
3. เมื่อซ้ำได้รูปมีดแล้ว ทิ้งไว้ให้เย็น แล้วใช้ค้อนตีจนเนื้อเหล็กเรียบเป็นมันเพื่อให้เนื้อเหล็กเหนียวแน่น คมบาง ตัวมีดตรง (ชาวบ้านเรียกว่าการ “ ลำเรียบ หรือ ไห่”)
4. เมื่อไห่ได้รูปมีดพอสมควรแล้ว นำมาแต่งด้วยตะไบ เพื่อให้ได้รูปเล่มสวยงามขึ้น (เรียกว่าการ “แต่ง”) ตกแต่งตามรูปดาบที่ต้องการ เช่น  ดาบหัวปลาหลด ฯลฯ
5. เมื่อแต่งด้วยตะไบได้รูปแล้ว นำมาขูดคมให้บางโดยใช้เหล็กขูด เพื่อทำให้ตัวมีดขาวและบาง (เรียกว่าการ “ขูด”) ขูดให้ขาว ขัดให้ขึ้นเงาสวยงาม
6. เมื่อขูดได้คมบางพอสมควรแล้ว ใช้ตะไบหยาบและตะไบละเอียดโสกตามตัวมีด เพื่อให้ตัวมีดขาวเรียบร้อย และคมจะบางยิ่งขึ้น (เรียกว่าการ “ โสก” ) ในขั้นตอนนี้สามารนำมาตอกลายไทยแต่งให้สวยงาม ที่คมมีดได้
7. เมื่อโสกเรียบร้อยแล้วนำมาพานคม โดยใช้ตะไบละเอียดพานขวางของคมมีดเพื่อให้คมมีดบางเฉียบ (เรียกว่าการ “พานคมมีด”)
8. เมื่อพานคมแล้วก็นามาชุบ “การชุบ” เป็นเรื่องสำคัญมาก ช่างต้องมีความชำนาญเป็นพิเศษ โดยนำมีดเข้าเผาไฟในเตาจนร้อนแดงตามความต้องการ ให้เหล็กแดงออกชมพู  ไม่ให้สีแดงจัดจนเกินไปซึ่งจะทำให้เนื้อเหล็กกรอบหักง่าย สีที่เหมาะสมคือสีแดงเรื่อๆ คล้ายกับสีของลูกหนูอ่อน  จะได้คมมีดเป็นฟันเล็กละเอียด เนื้อเหนียว หลุดยากและคมทนทาน แล้วชุบกับน้ำ ซึ่งถือเป็นสารชุบของมีดอรัญญิก โดยทำหน้าที่ดึงความร้อนออกไปจากเหล็กให้เย็นลงอย่างรวดเร็ว ช่างตีมีดอรัญญิกจะชุบแข็งทั้งใบมีดพร้อมกันเพื่อให้ได้ความแข็งแกร่ง คงทนเสมอกันตลอดทั่วใบมีด
9. เมื่อชุบแล้วนำมาฝนหรือลับ โดยใช้หินหยาบและหินละเอียดให้คมได้ที่ สมัยนี้ใช้หินกากเพชร (เรียกว่าการ “ลับคม”)
10. เมื่อฝนหรือลับคมได้ที่แล้วจึงนำมาเข้าด้ามมีด แล้วใช้น้ำมันทาตัวมีดเพื่อกันสนิม เป็นเสร็จสิ้นขั้นตอนการทำมีด ถ้าเป็นดาบมีฝักก็ทำฝักดาบให้เข้ากับตัวดาบต่อไป
    เอกสารอ้างอิง

• ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน). n.d. “งานศิลปหัตถกรรมประเภทมีดอรัญญิก.” www.sacict.or.th. Accessed Feburary 11, 2021.

• มีดอรัญญิก ได้รับการสืบทอดจากช่างตีเหล็กเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเพื่อใช้ในการสู้รบกับข้าศึก แต่ปัจจุบันได้มีการออกแบบเป็นอาวุธและข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ โดยยังใช้กรรมวิธีแบบโบราณ
• มีดอรัญญิก ถือเเหล่งผลิตมีดเลื่องชื่อที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศที่มีประวัติความเป็นมายาวนานตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ จากฝีมือชาวเวียงจันทน์ ประเทศลาวแห่งบ้านต้นโพธิ์และบ้านไผ่หนอง ซึ่งเข้ามาอยู่เมืองไทยมาเนิ่นนานแล้ว ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าถูกกวาดต้อนมาในสมัยเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกคราวยกทัพไปตีเมืองเวียงจันทน์หรือจะอพยพมาเอง แต่มีหลักฐานว่านายเทาเป็นผู้นำ  ซึ่งในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้พระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น ขุนนราบริรักษ์ชาวเวียงจันทน์กลุ่มนี้มีฝีมือทางช่าง ได้แก่ ช่างทองกับช่างเหล็ก แต่เมื่อ พ.ศ. 2365 ได้เลิกอาชีพช่างทอง คงเหลือแต่การตีมีดอย่างเดียว ประกอบกับภูมิประเทศบริเวณนี้เป็นอู่ข้าวอู่น้ำ มีดงไม้ไผ่หนาเเน่น มีหนองน้ำและแม่น้ำป่าสักไหลผ่านจึงสะดวกต่อการเดินทางและนำไม้ไผ่มาใช้เป็นองค์ประกอบในการทำมีด คือ นำมาเป็นเชื้อเพลิงในเตาเผาเหล็ก เพราะถ่านไม้ไผ่ให้ความร้อนสูงกว่าไม้ชนิดอื่น และนำลำต้นไปทำด้ามพะเนิน ด้ามค้อน เเละด้ามมีด สมัยรัชกาลที่ 3 เมื่อราว พ.ศ. 2369 เจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์เสด็จมาถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ได้มาขอให้ชาวเวียงจันทน์กลับประเทศเเต่ชาวบ้านไผ่หนองและบ้านต้นโพธิ์ขออยู่ใต้ร่มโพธิสมภาร สร้างชื่อเสียงจากวิชาตีมีดในเมืองไทยต่อไป
• สาเหตุที่ได้ชื่อว่ามีดอรัญญิก เป็นเพราะสมัยโบราณมีตลาดที่บ้านอรัญญิก ตำบลปากท่า อำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ห่างจากหมู่บ้านต้นโพธิ์เเละหมู่บ้านไผ่หนองประมาณ 3 กิโลเมตร ชาวบ้านนำเอามีดไปขายที่ตลาดแห่งนี้ คนที่ซื้อไปก็บอกต่อ ๆ กันว่ามีดอรัญญิกมีคุณภาพดี เพราะทั้งแข็งแรงทนทาน บางชนิดใช้ได้นานตลอดชั่วอายุคน และยังสวยงามประณีต
• มีดอรัญญิกมีด้วยกัน 4 ตระกูล ได้แก่ มีดตระกูลเกษตรกรรม มีดตระกูลคหกรรม มีดตระกูลอาวุธ และมีดตระกูลอื่น ๆ ชุมชนทั้งสองนี้มีงานประเพณีสำคัญคือ การไหว้ครูหรือไหว้ครูบูชาเตากำหนดวันข้างขึ้นเดือนหกที่ตรงกับวันพฤหัสบดี ทุกบ้านจะซ่อมเเซมทำความสะอาดเครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ และนำไปวางไว้ในที่อันสมควร เตาเผาเหล็กจะต้องปั้นกันใหม่และนำเครื่องบูชาเเละอาหารคาวหวานถวายแด่พระภูมิ เเม่ธรณีส่วนเครื่องสังเวยต่าง ๆ จะนำมาวางไว้ที่เครื่องมือเเล้วทำพิธีสวดโองการเชิญเทพเจ้า เป็นธรรมเนียมปฏิบัติสืบต่อกันมาอยู่คู่กับการทำมีดอรัญญิก

• มีดอรัญญิก มีจุดเด่นที่แตกต่างจากมีดทั่วไปคือ เป็นมีดที่มีคุณสมบัติแข็งแกร่ง คม เนื้อเหนียวไม่บิ่นหรือหัก สามารถฟันเหล็กให้ขาดได้ภายในดาบเดียว มีอายุการใช้งานยาวนาน ด้วยกรรมวิธีการทำมีดที่สืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคนคือการตีขึ้นรูปมีดด้วยมือ ในอดีตเหล็กที่ใช้ทำอาวุธ และใช้สำหรับทำอุปกรณ์การเกษตร ทำจากเหล็กที่เรียกว่า “ตะปูสังฆวานร” (นักเลงโบราณ n.d.) ที่ใช้สำหรับเป็นตัวยึดโครงสร้างไม้โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับโครงสร้างของวัดหรือปราสาทราชวัง นำไปตีในไฟที่ร้อนพอเหมาะด้วยค้อนพะเนินที่ต้องอาศัยแรงคนถึง 3 ค้อน เข้าไฟแล้วปั่นเกลียวแล้วตีให้แบนจนเนื้อเหล็กทบไปมาเป็นเนื้อเดียวกัน ทำให้เกิดความเหนียว และแน่น นิยมทำมีดขอ มีดเหลาตอก มีดขวด ในยุคต่อมาเริ่มมีการใช้เหล็กแหนบ และโลหะประเภทอื่นๆ ทดแทน แต่ยังคงใช้กรรมวิธีการตีเหล็กในความร้อน และการตีเหล็กในความเย็นซึ่งเป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมสืบมา
  เอกสารอ้างอิง
• นักเลงโบราณ. n.d. “ตะปูสังฆวานร .” www.naklangbolan.com. Accessed February 11, 2021.