ผ้าซิ่นเมืองลอง-เมืองแพร่ ผืนที่4

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

  • หัวซิ่นมีสองชั้นตามลักษณะผ้าซิ่นโบราณ ตัวซิ่นเป็นซิ่นต๋า ลายทางยาวตามเอกลักษณ์ไทยวน ส่วนตีนซิ่นเป็นซิ่นจก ลายหางสะเปามีลูกเล่นแตกต่างจากผืนอื่น คือมีหางสองเส้นติดกัน ลายคล้ายไม้หมอนทางรถไฟ
  • ผ้าซิ่นตีนจกเมืองลอง หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่าผ้าซิ่นเมืองแพร่นั้น มีการสืบทอดการทอมาตั้งแต่อดีต ที่พบเห็นผ้าโบราณในปัจจุบันมีอายุเกือบ 200 ปี มีจุดเด่นคือ การใช้ฝ้ายเส้นเล็ก ทอจกเนื้อแน่น ลวดลายสวยงามแปลกตา มีการออกแบบลายเป็นจินตนาการของสิ่งมงคล ทั้งสัตว์และพืช โดยพบเห็นทั้งแบบที่ทอจกสีสดใสหลากหลายสี ตัวจกกว้าง และจกที่ทอด้วยฝ้ายเส้นหนา เน้นโทนสีเหลืองและแดง ตัวจกแคบ อันเป็นความแตกต่างของแหล่งที่ทอจกนั้น ๆ
  • เอกลักษณ์อีกประการหนึ่งของผ้าซิ่นตีนจกเมืองลอง จังหวัดแพร่ คือการทอ “หมายซิ่น” หรือแถบลวดลายเล็ก ๆ ที่ด้านข้างของตีจก อันเป็นสิ่งที่แสดงถึงตัวตนและสัญลักษณ์ส่วนตัวของผู้ทอ ซึ่งไม่ค่อยพบเห็นในแหล่งทออื่น ๆ ในล้านนา
ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ไทยวน
ขนาด :
กว้าง 30 นิ้ว ยาว 45 นิ้ว
วัสดุ :
ผ้าซิ่นตีนจกทอจากฝ้าย
อายุ/ปีที่ผลิต :
2462
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ : เทคนิคการจก
การจก เป็นเทคนิคการทำลวดลายบนผืนผ้าด้วยวิธีการเพิ่มได้พุ่งพิเศษเข้าไปเป็นช่วง ๆ ไม่ติดต่อกันตลอดหน้ากว้างของผ้า โดยใช้ขนเม่น ไม้ หรือนิ้วมือยกหรือจกเส้นด้ายเส้นยืนขึ้น และสอดเส้นด้ายพุ่งพิเศษเข้าไปตามลวดลายและสีสันที่ผู้ทอสร้างสรรค์ขึ้น ทั้งนี้คำว่า “จก”  นั้นภาษาไทยท้องถิ่นหมายถึง การควัก ล้วง ขุด คุ้ย ซึ่งลักษณะของกระบวนการทอผ้าจก คือ จะต้องใช้การควัก ล้วง ดึง เส้นด้ายพุ่งพิเศษขึ้นลงเพื่อสร้างลวดลาย จึงสามารถออกแบบลวดลายและสีสันของผ้าจกได้ซับซ้อน และเพิ่มสีสันในลวดลายได้หลากหลาย  ผู้ทอผ้าจกในประเทศไทย นิยมทอสำหรับส่วนหรือองค์ประกอบที่เป็นส่วนสำคัญอย่างตีนซิ่น เพื่อนำมาประกอบตัวซิ่น จึงมีการเรียกผ้าซิ่นที่ทอด้วยเทคนิคจกว่า “ผ้าซิ่นตีนจก” หรือ “ผ้าตีนจก”

ข้อมูลแหล่งที่มา