ผ้าซิ่นเชียงแสน ผืนที่3

กลุ่มงานศิลปหัตถกรรม ประเภทงานหัตถศิลป์ไทย

  • หัวซิ่นมีสองชั้นตามลักษณะผ้าซิ่นโบราณ ตัวซิ่นเป็นซิ่นยกมุก ลวดลายขดวงต่อกันเป็นแนวยาว ซึ่งเดิมที่วิเคราะห์กันว่าเป็นเอกลักษณ์ของผ้าซิ่นหาดเสี้ยว จังหวัดสุโขทัย ส่วนตีนซิ่นเป็นซิ่นจก ตัวตีนจกค่อนข้างแคบ
  • ผ้าซื่นเชียงแสนถือเป็นต้นแบบของผ้าซิ่นตีนจกของชาวล้านนา ที่พบอยู่ปัจจุบันมีอายุมากกว่า 150 – 200 ปี รูปแบบเด่นชัดคือตีนจกจะมีขนาดแคบ  นิยมใช้เส้นไหมขนาดใหญ่  จกลายโปร่ง  นิยมเป็นลายหงส์  ลงบนพื้นสีแดงซึ่งเป็นการย้อมด้วยสีธรรมชาติทั้งสิ้น  บางผืนจะมีเล็บหรือขอบด้านล่างเป็นสีเหลือง  ส่วนตัวซิ่นจะแตกต่างกันไปทั้งเทคนิคและลวดลายตามแหล่งอพยพที่โยกย้ายไปอยู่  ทั้งหัวเมืองต่าง ๆ ในล้านนา และชาวไทยวนในภาคกลาง
  • ผ้าชนิดนี้ถือเป็นผ้าซิ่นที่เก่าแก่ที่สุด  หายากที่สุด  และราคาสูงที่สุดชนิดหนึ่งของดินแดนล้านนา
ประเภทงานหัตถกรรม :
เครื่องทอ
กลุ่มวัฒนธรรม :
ไทยวน
ขนาด :
กว้าง 26 นิ้ว ยาว 42 นิ้ว
วัสดุ :
ผ้าซิ่นตีนจกทอจากฝ้าย
อายุ/ปีที่ผลิต :
2412
รายละเอียดชิ้นงาน

เทคนิคที่ใช้ : เทคนิคการจก
การจก เป็นเทคนิคการทำลวดลายบนผืนผ้าด้วยวิธีการเพิ่มได้พุ่งพิเศษเข้าไปเป็นช่วง ๆ ไม่ติดต่อกันตลอดหน้ากว้างของผ้า โดยใช้ขนเม่น ไม้ หรือนิ้วมือยกหรือจกเส้นด้ายเส้นยืนขึ้น และสอดเส้นด้ายพุ่งพิเศษเข้าไปตามลวดลายและสีสันที่ผู้ทอสร้างสรรค์ขึ้น ทั้งนี้คำว่า “จก”  นั้นภาษาไทยท้องถิ่นหมายถึง การควัก ล้วง ขุด คุ้ย ซึ่งลักษณะของกระบวนการทอผ้าจก คือ จะต้องใช้การควัก ล้วง ดึง เส้นด้ายพุ่งพิเศษขึ้นลงเพื่อสร้างลวดลาย จึงสามารถออกแบบลวดลายและสีสันของผ้าจกได้ซับซ้อน และเพิ่มสีสันในลวดลายได้หลากหลาย  ผู้ทอผ้าจกในประเทศไทย นิยมทอสำหรับส่วนหรือองค์ประกอบที่เป็นส่วนสำคัญอย่างตีนซิ่น เพื่อนำมาประกอบตัวซิ่น จึงมีการเรียกผ้าซิ่นที่ทอด้วยเทคนิคจกว่า “ผ้าซิ่นตีนจก” หรือ “ผ้าตีนจก”

ข้อมูลแหล่งที่มา