พลเทพ บุญหมื่น

ครูช่างศิลปหัตถกรรม

ผลงานอันโดดเด่นของนายพลเทพคือ โคมผัด มีลักษณะเด่นอยู่ตรงที่ตัวโคมนั้นจะหมุนได้โดยการใช้แรงดันอากาศ ลม และความร้อนของเทียน ซึ่งเป็นโคมที่นายพลเทพคิดค้นขึ้นโดยการนำภูมิปัญญาที่มีมาแต่โบราณมาผสมผสานกับทฤษฎีในเรื่องความร้อนจากแสง โดยหลักในการทำงานของโคมผัดคือ เมื่อลมร้อนลอยขึ้น ลมเย็นจากด้านนอกจะเข้ามาแทนที่ และหากมีสิ่งมากีดขวางทางลม ลมจะดันสิ่งกีดขวางให้หมุน ลวดลายที่ปรากฏในงานโคมผัดนั้นจะเน้นการทำลวดลายที่แสดงออกเป็นเรื่องราวต่าง ๆ โดยนิยมนำรูปสัตว์ 12 ราศีมาทำเป็นตัวละคร เช่น ทำเป็นรูปม้าวิ่ง รูปนกบิน รูปเสือวิ่งไล่กวาง เป็นต้น

เมื่อจุดเทียนจะเกิดเงา บนตัวโคม และเมื่อความร้อนและแรงดันอากาศจากด้านนอกเข้าไปแทนที่ความดันอากาศด้านใน โคมจะเริ่มหมุนประกฎเป็นเงาภาพแสดงเรื่องราวตามที่ช่างทำโคมวาดไว้ โครงของดคมผัดนั้นทำจากไม้ ซึ่งต้องเป็นไม้ที่มีน้ำหนักเบา เช่น ไม้ปอ ไม้สา หรือไม้นุ่น เป็นต้น สิ่งสำคัญ ในการทำโคมผัดคือการตั้งจุดศูนย์ถ่วงของโครงไม้ให้ตรงได้ตามจุดศูนย์กลางที่กำหนดไว้ เพราะถ้าตั้งศูนย์ถ่วงไม่ดีนั้นโคมจะไม่สามารถหมุนได้ นอกจากนี้เอกลักษณ์ที่โดดเด่นในการสร้างผลงานของนายพลเทพที่สำคัญคือ การสร้างสรรค์ลวดลายได้ ตามต้องการโดยใช้กรรไกรเพียงแค่ด้ามเดียวตัดลงบนกระดาษ หรือ ผ้า เป็นลวดลายที่อ่อนช้อยและเสมอกันโดย ไม่ต้องวาดลวดลายก่อนเลย

ลวดลายที่นายพลเทพทำนั้นเป็นลวดลายโบราณ ได้แก่ ลายประจำยาม (ในภาษาเหนือเรียกว่า ลายกากกอก) มีลักษณะคล้ายกับต้นจอกแหนลอยอยู่ในน้ำ ถ้าเป็นดอกกลม จะเรียกว่า ลายดาวเพดาน หรือลายแก้วชิงดวง และลายกระจัง เป็นต้น ซึ่งในการทำลายตัดนั้น จะใช้สำหรับงานที่เป็น งานละเอียด มีขนาดเล็ก แต่หากงานที่เป็นชิ้นงานใหญ่ ๆ นั้น จะต้องใช้กรรมวิธีการ ตอกลาย ซึ่งลายตอกของนายพลเทพนั้นจะเป็นลวดลายล้านนา ซึ่งใช้กรรมวิธีการตอกลายโดยใช้สิ่ว ตอกลงบนโลหะ กระดาษ และผ้า ตามแบบที่ร่างไว้ ซึ่งการตอกลายของนายพลเทพนั้นจะนำไปใช้กับงาน 2 ประเภท แบ่งเป็น งานตอกลายสำหรับนำไปประดับ เป็นเชิงชาย ประดับบ้านเรือน ประดับตกแต่งประตู เป็นต้น ซึ่งงานตอกลายประเภทนี้จะมีความยาวประมาณ 5 เมตรขึ้นไป และมีความกว้างประมาณ 15 – 100 เซนติเมตร ส่วนลายตอกอีกประเภทหนึ่ง คือ ลายตอกสำหรับนำไปตกแต่งบนโคมหรือตุง ซึ่งจะมีขนาดไม่ใหญ่ และมีความกว้างประมาณ 1 นิ้วขึ้นไป ลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของนายพลเทพ ได้แก่ หม้อบูรณฆฏะ ลายเถาว์ ลายเครือ ลายดอกไม้ ลาย 12 ราศี และลายสัตว์ เป็นต้น

ปีที่ได้รับการเชิดชูจาก sacit :
พ.ศ. 2561
เพศ :
ชาย
ประเภทผลงาน :
เครื่องอื่นๆ
สถานะ :
มีชีวิต